Doğu anadolu'da kalkolitik çağdan demir çağına kadar sosyo-politik gelişmeler

Abstract

Doğu Anadolu'nun sosyopolitik gelişim sürecine yönelik yapılan çalışmalar genel olarak Urartu Devleti ile sınırlı kaldığı gözlenmektedir. Ancak bölgenin Geç Kalkolitik Çağ'dan itibaren yoğun bir şekilde yerleşim gördüğü ve farklı kültür dünyaların etkisi altında kaldığı bilinmektedir. Topografik yapının sosyopolitik gelişim süreci üzerinde etkili olduğu Doğu Anadolu, Geç Kalkolitik Çağ'da Ubeyd, Uruk ve Arslantepe gibi kültürel süreçlerin biçimlendirdiği bir gelişim seyri izlemiştir. Erken Tunç Çağ'da Karaz kültürel sürecinde aşiret tarzı bir politik yapılanma ortaya çıkarken, Orta Tunç Çağ'da aşiret/beylik arasında bir sosyopolitik düzen oluşmuştur. Geç Tunç Çağ'da bölgesel farklar olmakla birlikte özellikle Elâzığ-Malatya bölgesinde yerel krallıklar etkili olmuştur. Erken Demir Çağ sosyopolitik gelişim süreci ise Uruatri/Nairi Konfederasyonu öncülüğünde oluşan sosyopolitik yapılar, Urartu Devleti'nin proto tarihini oluşturmaktadır. Doğu Anadolu sosyopolitik gelişim süreci; basit örgütlü yapılar/ilk köyler, karmaşık örgütlü yapılar/merkezi köyler, aşiret, beylik ve yerel krallık şeklinde gerçekleşmiştir. Bu çalışmada, Doğu Anadolu'nun sosyopolitik gelişim süreci arkeolojik veri, yüzey araştırmaları ve yazılı kaynaklar esas alınarak analiz edilmesi amaçlanmıştır.

It is observed that the studies on the sociopolitical development process of Eastern Anatolia are generally limited to the Urartian State. However, it is known that the region has been heavily inhabited since the Late Chalcolithic Age and has been under the influence of different cultural worlds. Eastern Anatolia, where the topographic structure was influential on the sociopolitical development process, followed a developmental course shaped by cultural processes such as Ubeyd, Uruk and Arslantepe in the Late Chalcolithic Age. While a tribal-style political structure emerged in the Karaz cultural process in the Early Bronze Age, a sociopolitical order was formed between the tribe/principality in the Middle Bronze Age. Although there were regional differences in the Late Bronze Age, local kingdoms were influential especially in the Elazığ-Malatya region. The sociopolitical development process of the Early Iron Age is the proto-history of the Urartu State, with the sociopolitical structures under the leadership of the Uruatri/Nairi Confederation. Eastern Anatolia sociopolitical development process actualized; simple organized structures/first villages, complex organized structures/central villages, tribes, principalities and local kingdoms. In this study, it is aimed to examine the sociopolitical development process of Eastern Anatolia on the basis of archaeological data, surveys and written sources.