Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile okul kültürünün örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin algılarına göre, okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeylerinin ve oluşturulan okul kültürünün örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisini belirlemektir. Ayrıca okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile okul kültürünün öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi incelenmiştir.Betimsel bir çalışma ürünü olan bu araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma, 2014-2015 eğitim öğretim yılanda Erzurum'un Yakutiye ve Palandöken ilçelerinde 29 resmi devlet ortaokulunda görev yapan 422 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeylerini belirlemek için, Öztekin'in (2006), `Yöneticilerin Duygusal Zekâ Becerilerini Değerlendirme Ölçeği`, okul kültürü algılarını belirlemek için Ayık'ın (2007) Türkçe'ye uyarladığı `Okul Kültürü Envanteri` ve öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışını belirlemek Polat'ın (2007) Türkçe'ye uyarladığı `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırma verilerinin çözümlenmesi aşamasında, ölçekte yer alan demografik özelliklere göre duygusal zekâ, örgütsel vatandaşlık ve okul kültürü puanlarının farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi için, t-testi ile tek boyutlu varyans analizi (ANOVA) ve Kruskal Wallis testinden yararlanılmıştır. Araştırmada alt problemlerin çözümlenebilmesi için, öncelikle her bir alt ölçekte yer alan maddelerin aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri belirlenerek, o faktör için bir puan hesaplanmıştır. Analizler, bu faktör puanları üzerinden yapılmıştır. Okul kültürü, örgütsel vatandaşlık ve duygusal zekâ değişkenleri arasındaki ilişkilerin hesaplanmasında, Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Bununla birlikte, okul kültürü ve duygusal zekâ değişkenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları değişkenini yordama düzeylerini belirlemek amacıyla Hiyerarşik Regresyon Analizi yapılmıştır.Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişkinin; ortaokullarda oluşturulan okul kültürü ile örgütsel vatandaşlık arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğretmenlerin, okul kültürü, okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeyleri ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşlerinin mesleki kıdeme göre farklılaşmadığı; fakat örgütsel vatandaşlık davranışı ile okul kültürü algılarının cinsiyet değişkenine göre, örgütsel vatandaşlık davranışlarının branş değişkenine göre farklılaştığı görülmüştür. Son olarak, okul kültürü boyutlarından mesleki gelişme ve ortak amaçlar ile duygusal zekâ değişkenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde anlamlı yordayıcılar olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular ışığında okul yöneticileri, öğretmenler ve araştırmacılar için birtakım öneriler sunulmuştur.

The purpose of this study is to determine the relationship of emotional intelligence levels of school managers and school culture with organizational citizenship behavior according to teachers' perceptions. Moreover, the effect of emotional intelligence levels of school principals and school culture on organizational citizenship behaviors of teachers were analyzed in this study. In this descriptive study, correlational research model was used. The study was conducted on 422 teachers working in 29 official state secondary schools in Yakutiye and Palandöken counties of Erzurum, in 2014-2015 academic years. `Principals Emotional Intelligence Skills Evaluation Scale` developed by Öztekin (2006) was used to determine the emotional intelligence levels of the school principals, `School Culture Inventory` adapted into Turkish by Ayık (2007) was used to determine the perceptions about school culture, and `Organizational Citizenship Behavior Scale` adapted into Turkish by Polat (2007) was used to determine the organizational citizenship behaviors of the teachers. During the data analysis process, t test, ANOVA and Kruskal Wallis test were used to determine whether emotional intelligence, organizational citizenship and school culture scores differentiate according to demographic information in the scale. To analyze sub-problems in the study, a score for each factor was calculated by firstly determining arithmetic means and standard deviation values for each item in the sub-scales. Analyses were done according to these factor scores. Pearson's Product-Moment Correlation Coefficient was used in the calculation of the relationships between organizational citizenship and emotional intelligence variables. Besides, hierarchical regression analysis was done to determine the prediction levels of school culture and emotional intelligence variables to organizational citizenship behavior variable. According to the obtained evidence through the study, it was found that there is a positive and medium level relationship between the emotional intelligence levels of the school principals and organizational citizenship behavior; a positive and medium level relationship between school culture created in secondary schools and organizational citizenship. Moreover, it was seen that the views of the teachers about the emotional intelligence levels of school principals, school culture and organizational citizenship behaviors do not differ according to professional seniority but their perceptions about organizational citizenship behavior and school culture differ according to gender variable, and organizational citizenship behavior differ according to branch variable. Lastly, it was determined that professional development and common purposes dimensions of school culture and emotional intelligence variable are significant predictors of organizational citizenship behavior. In the light of these findings, several suggestions were made for school principals, teachers and researchers.