Çıldır Sancağı (1830-1877)

Abstract

Bu çalışmada, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı neticesinde eyalet vasfını yitirip Erzurum Eyaleti'ne tâbi bir sancak olarak Taşra idaresinde yer alan Çıldır Sancağı'nın, 1830-1877 tarihleri arasındaki sosyal ve ekonomik durumu, arşiv kaynakları ve konu ile ilgili yazılı kaynak eserlerden yararlanılarak incelenmiştir.Dört bölümden oluşan çalışmanın Birinci Bölümü'nde; Çıldır Sancağı'nın coğrafi konumu, fiziki özellikleri, kaleleri, tabyaları, iklim koşulları, ulaşım ve haberleşme ağı üzerinde durulmuştur. İkinci Bölümü'nde; Çıldır Sancağı'nın XIX. yüzyıldaki idari durumu üzerinde durularak, Çıldır Sancağı idarecileri ve bunların sosyal hayat üzerindeki etkileri detaylıca anlatılmıştır. Çıldır Sancağı'nda oluşturulan meclisler anlatılarak, sancağın sağlık işleri, adlî idaresi, kaza yönetimi ve askerî idaresi üzerinde durulmuştur. Üçüncü Bölümü'nde; Çıldır Sancağının nüfus yapısı, savaşlar neticesinde göç alıp-vermesi ve Osmanlı Devleti'nin bölgedeki iskân faaliyetleri üzerinde durularak, göçün sancak üzerindeki sosyal ve ekonomik etkileri aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çıldır Sancağı'ndaki sosyal hayat, gündelik yaşam, suç ve asayiş problemler, Müslim/Gayr-i Müslim arası ilişkiler, vatanseverlik konuları ele alınmıştır. Dördüncü Bölümü'nde ise; Çıldır Sancağı'nın ekonomik durumu üzerinde durulmuştur. Bu bölümde sancaktaki tarımsal faaliyetler, hayvancılık ve halktan toplanan vergiler üzerinde durulmuştur.Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi'nde ve Rusya hududunda bulunan Çıldır Sancağı bu dönemde sık sık Rus saldırılarına maruz kalmıştır. Sadece Sancak merkezi değil kaza ve köyler de sosyal ve ekonomik açıdan ağır darbeler almıştır. Bazı dönemlerde halk araziyi ekememiş ve açlıkla burun buruna gelmiştir. Kafkaslardan yaşanan göç, sancağın ekonomik durumunu daha da kötüleştirmiştir.Anahtar Kelimeler: Çıldır Sancağı, Oltu, Kiskim, Ardahan, Ardanuç, Livane, Karapapaklar, Göç, Nüfus, İskân.

In this study, the social and economic situation of Çıldır Sanjak, which partake in the provincial administration as a sanjak subject to the Erzurum State, losing the province qualities after the 1828-1829 Ottoman-Russian War, between 1830-1877, was investigated by utilizing archival documents and related written source works.In the first chapter of study which consists of four chapters, geographical position of Çıldır Sanjak, its physical features, castles, bastions, climate conditions, transportation and communication network were emphasized. In the second chapter; administrative status of Çıldır Sanjak in XIX. century and its impact on social life were mentioned by emphasizing sanjak and administrative centers of township. Health affairs of Sanjak, its Judicial, township and Military Administration were emphasized by explaining councils created in Çıldır Sanjak.In the third chapter; the social and economic impacts of migration on Çıldır Sanjak were tried to be illuminated by emphasizing the population structure and migration of Çıldır Sanjak due to war and resettlement activities of the Ottoman State in the region. Some topics were discussed such as social life of Çıldır Sanjak, daily life, crime and security problems, relations between Muslim/non-Muslims and patriotism. In the fourth chapter; the economic situation of Çıldır Sanjak, agricultural activities, animal husbandry in the sanjak and taxes collected from the sanjak were emphasized.During this period Çıldır Sanjak, which located in the North Eastern Anatolia region and Russian border, was frequently exposed to Russian attacks. Therefore, not only the Sanjak center, but also township and the villagers have suffered in terms of social and economic problems. In some periods, people could not sow the land and people nearly starved to death. Migration from the Caucasus has worsened the economic situation of the sanjak.Key words: Çıldır Sanjak, Oltu, Kiskim, Ardahan, Ardanuç, Livane, Karapapaks, Migration, Population, Settlement.