Ramazân-Zâde`nin Târîh-i Nişâncı Paşa isimli eserinin tahlil ve metin tenkidi

Abstract

Osmanlı Devletiʼnin kuruluş tarihi ile tarih yazıcılığına ait günümüze ulaşan eserlerin tarihleri karşılaştırıldığında Osmanlı Devletiʼnde tarih yazıcılığının II. Mehmed devrinden itibaren hız kazandığı anlaşılmaktadır. Zamanla tarih yazıcılığındaki bu gelişimle Tevârîh-i Âl-i Osmânlar, Selim-nâmeler, Süleyman-nâmeler ve umumi tarihler yazılmıştır. Ramazân-zâde devam eden bu gelişim sürecinde Târîh-i Nişâncı Paşa isimli muhtasar bir umumi tarih meydana getirmiştir. Eser bir mukaddime, dört bölüm ve bir hatimeden oluşmaktadır. Birinci bölüm Hz. Âdemʼden Hz. Muhammedʼe kadar gelen peygamberler tarihidir. İkinci bölüm Hz. Muhammed, Dört Halife, Emevi, Abbasi, Fatımi, Eyyubi ve Memlük devletlerinin hükümdarlar bilgisinden oluşmaktadır. Üçüncü bölüm Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan Kanuni Sultan Süleymanʼın oğlu Bayezıdʼın öldürülmesine kadar siyasi olayları teşkil etmektedir. Dördüncü bölüm ise diğer devletler olarak adlandırılan Pîşdâdî, Keyânî, Eşkânî, Sâsânî, Batlamyus, Yunan ve Romalılardan bahsetmektedir.Bu çalışmada Türk ve dünya kütüphanelerinde dağınık halde ve sayıca çok fazla olan Ramazân-zâdeʼnin Târîh-i Nişâncı Paşaʼsına ait nüshalar derlenerek tavsifleri verilmiştir. Temin edilen nüshalardan bazılarıyla edisyon kritiği yapılarak metin tesisi sağlanmıştır. Böylece dağınık haldeki nüshalar birleştirilerek orijinale yakın bir metin çıkarılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Ramazân-zâde, Târîh-i Nişâncı Paşa, Umumi Tarih, Osmanlı Tarih Yazıcılığı.

When the dates of the manuscripts, which are about the history of the foundation of the Ottoman State and its historiography, are compared, it is understood that historiography in the Ottoman State accelerated since the reign of Sultan Mehmed the II. With this development in the historiography, Tevârîh-i Âl-i Osmâns, Selim-nâmes (the historiography of the periods of Sultan Selim the 1st), Suleiman-nâmes (the historiography of the Sultan Suleiman period) and general history texts were written by the time. Later on in this development process, Ramazân-zâde shaped a summary general-history piece titled Târîh-i Nişâncı Paşa (lit.The History of the Nişâncı Pasha). The book is comprised of an introduction, four chapters, and an epilogue. The first chapter is the history of the prophets starting from the Prophet Adam until the Prophet Muhammad. The second chapter is comprised of pieces of information concerning the Prophet Muhammad, Rashidun Caliphate, and the emperors of the Umayyads, Abbasids, Fatimid Empire, Ayyubids, and Mamelukes. The third chapter is comprised of the political events starting from the foundation of the Ottoman State until the murder of Bayezid, the son of Suleiman the Magnificent. The fourth chapter mentions about Pisdadi, Keyani, Eskani, Sassanids, Greeks, and Romans, which are named as other states.In this study, the copies of the Târîh-i Nişâncı Paşa of Ramazân-zâde, which were disorganized and quite a number in the Turkish and world libraries, were compiled and described. Some of the copies were undergone critical edition and text establishment. Thus, the disorganized copies were combined and it was attempted to compose a text close to the original.Key Words: Ramazân-zâde, Târîh-i Nişâncı Paşa, General History, Ottoman Historiography.