Türkiye Selçuklu - Danişmendli ilişkileri (1076-1178)

Abstract

26 Ağustos 1071 tarihinde meydana gelen Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Anadolu'ya düzenlenen akınlar, Anadolu'yu yurt edinmek amaçlıdır. Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Anadolu'da Saltuklular, Mengücekliler, Sökmenliler (Ahlatşahlar), Dilmaçoğulları, Artuklular, Çubukoğulları, Danişmendliler ve Türkiye Selçukluları gibi önemli siyasi teşekküller ortaya çıkmıştır. Bunlardan en güçlüleri Türkiye Selçuklu Devleti ile Danişmendliler olup, Anadolu'da siyasî hâkimiyet bu iki devlet arasında el değiştirmiştir. Anadulu'da siyasî hâkimiyeti sağlamak amacıyla en önemli mücadeleleri de bu iki devlet kendi aralarında vermiş; fakat dışarıdan gelen Haçlı tehlikesine karşı ortak hareket etmesini de bilmişlerdir. İlk yıllarda Danişmendliler, Türkiye Selçuklu Devleti'nin vesayeti altında idi. Sultan I. Kılıç Arslan'ın 1107'de ölümünden sonra oğullarından I. Mesud, kayınpederi Danişmendli Emir Gazi'nin desteği ile Türkiye Selçuklu tahtını elde etti. Böylece I. Mesud döneminde Türkiye Selçuklu Devleti, Danişmendliler'in siyasî vesayetini kabul etmek zorunda kaldı. Emir Gazi'nin 1134'te ölümünden sonra yerine oğlu Melik Muhammed geçti. Melik Muhammed döneminde Türkiye Selçukluları ile Danişmendlilerin eşit konuma geldiği, Danişmendli Melik Muhammed'in ölümünden (1143) sonra Danişmendlilerin üç kola ayrıldığı görülmektedir. Türkiye Selçuklu hükümdarı I. Mesud, bu durumdan faydalanarak Danişmendlileri hâkimiyeti altına almıştır. I. Mesud'un 1155 yılında ölmesiyle II. Kılıç Arslan'a karşı kardeşi Şahinşah, Danişmendliler ve Bizans İmparatorluğu ittifak kurmuştur. Bunun üzerine İstanbul (Konstantinapolis)'a giden II. Kılıç Arslan, Bizans İmparatorluğu'nu kendisine karşı oluşturulan ittifaktan ayırdığı gibi desteğini almayı da başarmıştır. II. Kılıç Arslan, Anadolu'ya dönerek en büyük rakibi Sivas hâkimi Nizameddin Yağıbasan'ı yenmiş ve zamanla Danişmendliler'in her üç koluna son vererek Anadolu'da siyasî hâkimiyeti büyük oranda sağlamıştır. Yıkılıştan sonra hanedana mensup kimselerin bir kısmı Türkiye Selçuklu Devleti'nde birtakım idari görevlerde bulunmuşlar; Türkiye Selçuklu Devleti'nden sonra da Karesioğulları ve Sunullahoğulları beyliklerini kurmuşlardır.Anahtar Kelimeler: Türkiye Selçukluları, Danişmendliler, Anadolu, Bizans İmparatorluğu, Haçlı Seferleri, Hâkimiyet Mücadelesi

After the Manzikert Square Battle that took place on August 26, 1071, the raids to Anatolia were aimed at acquiring Anatolia. After the Battle of Manzikert, major political formations such as the Saltuks, the Menguceks, the Sukmans (the Ahlatshahs), Dilmaçoğulları, the Artuqids, Çubukoğulları, the Danishmends and Turkey Seljuks emerged in Anatolia. The most powerful ones among these formations were Turkey Seljuk and the Danishmends, and the political dominance in Anatolia has changed hands between the two states. These governments struggled with each other in order to enable the political domination in Anatolia; however, they also knew how to act in alliance against the danger of the Crusade. In the early years, the Danishmends was under the Turkey Seljuk Empire's tutelage. After Sultan Kılıçarslan I died in 1107, Mesud, one of his sons, obtained the Seljuk throne with the support of his father-in-law, the Danishment Emir Ghazi. Therefore, in the period of Mesud I, Turkey Seljuk had to accept the political custody of Danishmends. After the death of Emir Gazi in 1134, his son Melik Muhammed took his place. It was seen that Turkey Seljuk and Danishmends were in the same position in the period of Melik Muhammed, and that Danishmends divided into 3 sections after the death of Melik Muhammed in 1143. Mesud I, the ruler of Turkey Seljuk, dominated over Danishmends by taking advantage of this situation. With the death of Mesud I in 1155, his brother Şahinşah, Danishmends and the Byzantine Empire made an alliance against II. Kılıç Arslan. Thereupon, II. Kılıç Arslan who went to Istanbul (Constantinople) succeeded in gaining its support as well as separating the Byzantine Empire from the alliance against him. Kılıç Arslan II defeated his rival Nizameddin Yağıbasan, the ruler of Sivas, by returning to Anatolia and substantially enabled the political domination in Anatolia by ending the sections of Danishmends. It was seen that with the falling of Danishmends, the ones from this house made some administrative tasks in Turkey Seljuk Empire. After Turkey Seljuk Empire, they established the Karesioğulları and Sunullahoğulları principalities.Keywords: Turkey Seljuks, Danishmends, Anatolia, Byzantine Empire, The Crusades, Dominance Struggle