Büveyhîler`in İran hâkimiyeti

Abstract

Büveyhîler; 934-1056 tarihleri arasında İran coğrafyasında hüküm süren Deylem asıllı bir hanedanlıktır. Hanedanlığın kurucuları olan İmâdüddevle Ebû'l Hasan Ali ile kardeşleri Rüknüddevle Ebû Ali Hasan ve Muizzüddevle Ebûl Hasan Ahmed ilk başlarda Deylemli yerel komutanların emri altında yaşamaktaydılar. Ancak Büveyhoğulları özellikle Merdâvîc b. Ziyâr'a karşı giriştikleri iktidar mücadelesi sonucunda bağımsızlıklarını kazanarak İran'da Büveyhîler'in temelini atmışlardır. Daha sonra ise Abbâsîler'in bölgedeki valileri, Sâmânîler ve İran'da bulunan diğer hanedanlarla giriştikleri mücadeleler sonucunda başta Fârs, Cibâl ve Deylem bölgesi olmak üzere İran'da bulunan birçok yeri hâkimiyetleri altına almışlardır. Ayrıca Bağdat'ın da hâkimiyet altına alınmasıyla birlikte kurdukları hanedanlığın Abbâsî hilafeti tarafından tanınmasını sağlamışlardır. Bu çalışmada Büveyhîler'in kuruluşundan yıkılışına kadar geçen süre zarfında bölgede yürüttükleri siyasi faaliyetlerin yanı sıra Büveyh hâkimiyetinde bulunan bölgelerin; sosyal, kültürel ve ekonomik durumu ele alınmıştır.

Buyids was a Daylam originated dynasty that dominated the Persia region between the years of 934-1056. Imad al-Dawla, Rukn al-Dawla, and Mu'izz al-Dawla who are the founders of the dynasty were initially under the command of regional commanders from Daylam. However, Buyids laid the foundations of their dynasty in Persia by achieving independence as a result of the power struggle they made against Merdâvîj b. Ziyâr. Then, the dynasty took control of several regions in Persia notably as Jibal and Daylam as a result of the wars they entered against the governors of Abbâsîds in the region, Sâmânîds, and other dynasties in Persia. Furthermore, their dynasty was also recognized by the Abbâsîd Caliphate as a result of dominating Baghdad. In this study, in addition to the political activities that Buyids performed in the region from their foundation to the downfall, the social, cultural, and economic status of the regions ruled by the Buyids were discussed as well.