105 numaralı Mühimme Defteri (özet-transkripsiyon)

Abstract

ÖZET Üzerinde çalıştığımız BOA'daki 105 Numaralı Mühimme Defterinde 553 hüküm ve suret bulunmaktadır. Defterin tarihi dikkate alındığında (1105-1106/1693-94) Osmanlı Devletinin bir takım iç ve dış meselelerle yoğun olarak uğraştığı ve devletin bütün müsseselerinin genel bir zaaf içinde bulunduğu bir dönemdir. Bu sebeble, defterde bu karışık devri aydınlatan bir çok belgeler bulunmaktadır. Devlet aynı anda bir çok olayla uğraşmaktadır. İçte ve dışta peşpeşe olaylar vuku bulmaktadır. Defter ; Ma'n-oğlu isyanlarından zoraki nikah olaylarına kadar çok farklı konularla ilgili belgeleri ihtiva etmektedir. Defterin ihtiva ettiği belgelere kaynaklık eden bazı önemli olaylar şunlardır: Sayda-berut 'da Ma'n-oğlu isyanı ve buraya asker şevki, Anadolu'da eşkiyalık hareketlerine karşı teftişler, Sakız'ın Venedikliler tarafından işgali ve adanın kurtarılması için asker ve mühimmat şevki, Mora'ya asker ve cebehane nakli, III.Mustafa'nın Avusturya seferi hazırlıkları, Osmanlı Eyalet askerlerinin düzenin bozulmasına misal teşkil eden bazı olaylar, hac yollarının güvenlik ve tamiratı, Mekke Şerifi Şerif Sa'd'ın azledilmesi. Bunlardan başka bazı adli olaylar sonucu kalabendlik ve kürek cezaları da defterdeki belgelere konu teşkil eden vakalardandır. Osmanlı gerileme döneminin başlangıcı olarak genel bir kabul gören 1699 Karlofça Antlaşmasından sadece 5 sene öncesine ait olan 105 No'lu Mühimme Defteri Osmanlı gerilemesine sebeb teşkil eden askeri, içtimai ve adli bozulmanın ipuçlarını bize sunması sebebiyle çok önemli bir belge niteliği taşımaktadır. IV

ABSTRACT I have studied on the Muhimme registration Book numbered 105 which consists of 553 hukums (decree adopted by Divan-ı Hümayun ) and surets (copy). The book is containing the records of two years that 1105-1106 (1694-1695) during which Ottoman Empire was on the eve of its regression period and was heavily preoccupied with foreign and domestic problems and its whole institutions was in a general weakness and inadequacy to have been able to cope with these problems. There are a number of documents which enlighten this turbulent period in the book numbered 105. There are documents related to very different subjects ranging from Ma 'n-oğlu uprising to some juridical cases. Of these occurances Ma 'n-oğlu uprising, the expedition to Sakız Island and Austria expedition of the Mustafa HI. are the most important cases. Besides, there are some significant records indicating the disorderliness to have started prevailing the provincial troops of the Empire, especially, there is a clear increase in cases of maltreatment and oppression events committed by troops against residents of the Empire. Additionally, there are documents commanding to send troops,arsenal and other necessary requisitions for an expedition. There are also various documents on the punishment of the galleys and kal'a-bendlik (to be state-prisoner in a castle) as a result of some juridical cases. Consequently, we could generally say that while studying on this book numbered 105 one can easily recognize the clues that indicate the general condition of the Empire on the eve of the regression period which is widely accepted to have started with Carlowitz Agreement in 1699.