Öğretmenlerin mesleki tatminlerinde cinsiyetin rolü

Abstract

ÖZET Sanayi devriminden sonra iktisadi yönden ileri bir duruma sahip ülkelerin, sanayileşmeyle birlikte sürekli ve süratli bir şekilde değişim ve gelişim süreci içine girdiğini görüyoruz. Bu değişme ve gelişme, dünyanın hangi ülkesinde olursa olsun kısa zamanda bütün dünya devletlerini doğrudan veya dolaylı yollardan etkilemektedir. Her toplumun kendisini bu değişim ve gelişim rüzgarına hazırlaması gerekmektedir. Bu amaçtan yola çıkarak toplum içinde, değişik ve çok sayıda resmi ve özel örgütler kurulur; bu örgütlerden biri de `iş örgütü` olan işletmelerdir. Söz konusu iş örgütleri, bulundukları toplumun ihtiyacı olan hizmetleri ya da ürünleri üretmektedirler. XIX. yüzyıldan günümüze kadar `iş tatmini` diğer bir söylemle `iş doyumu` üzerine araştırmalar sadece işletmecilik için söz konusu olmuştur. Bu örgütler üzerine yapılan çalışmalar genellikle iktisadi gelişme ve büyüme içindir. Az iş ile çok verim elde edebilmek temel amaç olmuştur. Bu durumda, bir toplumun iktisadi büyüme ve gelişmesi için bireyler, kendi toplum normları, kültür değerlerine göre istek ve arzularını gerçekleştirmek istemeleri söz konusu olmuştur. Toplumsal alanda ve kamu kuruluşlarında iş tatmini üzerine yapılan araştırmalar ancak son zamanlarda A.B.D. başta olmak üzere gelişmiş Avrupa ülkelerinde iş tatmini (iş doyumu) kavramı üzerinde çeşitli alanlarda araştırmalar ve incelemeler çoğalmıştır. Bu tür araştırma ve incelemeler örgütteki çalışmaların `iş tatmini` düzeyi üzerine yapılmıştır. Biz de bu çalışmamızda bütün iş örgütlerini de etkileyen, eğitim ve öğretim kurumunda ilk basamak diye niteleyebileceğimiz `temel eğitim` okullarında sınıf öğretmeni olarak çalışanları ele aldık. Eğitim söz konusu olduğunda `öğretmen, öğrenci ve okul` üçlüsü belleğimizde yer eder. Okul örgütlerinde çalışanların önemli üyelerinden olan öğretmenlerin mesleki (iş)tatminlerinde cinsiyet faktörünü açıklamayı ve incelemeyi amaçlayan bu çalışma, üç ana bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın birinci bölümünde; öğretmenlerin meslek tatmini ile ilgili araştırmanın önemi ve gelişimi incelenmiştir. Bu inceleme şu başlıklar altında yapılmıştır: Meslek tatmininin tanımı ve kapsamı, meslek tatmini ile ilgili araştırmaların gelişimi ve öğretmenlerin mesleki tatminleri ile ilgili araştırmaların önemi. İkinci bölümde f ise, Adapazarı' nın sosyo-kültürel özellikleri ve eğitim konusu incelenmiştir. Ayrıca bu çalışma sırasında verilerin elde edilmesinde izlenen yöntem ve yorumlama teknikleri ele alınmıştır. Bulguların ve yorumun yer aldığı üçüncü bölümde Adapazarı merkez ve çevresindeki ilçe ve beldelerinde bulunan ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlere uygulanan anket sonuçlarının değerlendirilmesine yer verilmiştir. Bu değerlendirme konuyla ilgili literatüre dayanılarak yorum yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise araştırmanın bulgularına dayalı olarak varılan sonuçlar ve bu sonuçlardan oluşturulan önerilere yer verilmiştir. xı

SUMMARY This study is about the work satisfaction of elementary school teachers in Sakarya region. About 205 teachers in 1 1 schools were given questionaries dealing with various aspects of their profession. Some of the questions which teachers were asked to respond were; whether they have liked their job or not, if they have given opportunity to use their knowledge and skills when they are teaching, and whether they have believed that being a teacher will bring them a good future. The study basically deals with the role of teachers sex differences in their work satisfaction. The study has found that female teachers have had more satisfaction in their jobs than male teachers have. Most female teachers in the study have said that they have liked their job and enjoyed teaching in elementary level. The study tries to explore why female teachers have liked their jobs more than their male colleagues. The study also argues that teaching positions in elemantary level are becaming filled with female teacher and forther more, elemantary school teaching is becoming a woman profession.