Sosyoloji için konvansiyonalizmin eleştirisi

Abstract

ÖZET 'Sosyoloji îçin Konvansiyonalizmin Eleştirisi' adlı bu tezde üzerinde durulan konular, kısaca şu şekilde özetlenebilir: 19. Yüzyılda ortaya çıkışından itibaren, 'bilim' dendiğinde, Auguste Comte'un sistemli bir biçimde ortaya koyduğu pozitif bilim anlayışı akla gelir. Pozitif bilim, sosyolojiyi de temel ilkeleri bakımından doğa bilimlerine benzeterek pozitif yapmaya çalışan bir anlayıştır. Batı toplumlarının teknolojik, ekonomik ve giderek kültürel hayatlarına yaptığı katkılar, bu anlayışın gerek batı, gerekse batı dışı toplumların felsefe ve bilim çevrelerinde geniş taraftar bulmasına neden olmuştur. Bilim, kendisi için vazgeçilmez olan olgusallık, nedensellik ve genel yasaldık ilkelerini kullanarak genel-geçer doğru bilgiler bulabileceğini iddia eder. Sosyoloji de başlangıcından itibaren bu ilkeleri kullanarak doğa bilimleri gibi genel-geçer doğru bilgiler bulma iddiasındadır. 20. yüzyılın başlarında mikrofizikte ortaya çıkan gelişmeler (maddenin ve ışığın en küçük parçalarının hareketlerinin belirlenememesi), bazı bilim felsefesi çevrelerince kullanılarak, söz konusu ilkeler eleştirilmiş ve bilimin genel-geçer doğru bilgi bulamayacağı savunulmaya başlanmıştır. Kuhn'un ilk defa 1962 yılında yayınlanan, meşhur 'Bilimsel Devrimlerin Yapısı' adlı eseri de bu eleştirilerden bir tanesidir. Batıda bilim felsefesinin yaptığı işi, Türkiye'de bilim sosyolojisi üstlenir. Bilim sosyolojisinin, bilimin doğru idealini zedeleyen eleştirileri Türkiye'ye taşıması ve burada savunması çeşitli yönlerden sakıncalıdır: Bu sakıncalardan bir tanesi, genelde bilginin özelde de bilimsel bilginin eleştirisini ancak bilim felsefesinin yapabileceğidir. İkinci sakınca ise, bilim sosyolojisinin bilimi eleştirme gibi bir görevi olsa dahi, dayanak olarak alınan mikrofizikteki gelişmelerin ve Kuhn'un çalışmalarının, henüz bilimin doğru idealini zedelemek için yeterli olmamasıdır.

SUMMARY The subjects that explained in the thesis 'The Criticism of Conventionality for Sociology' can shortly be summarized as following: When it is said 'science' positive science understanding occurs to the mind as Auguste Comte displayed it systematically since it's arise in the 19th century. Positive science is an understanding of trying to make sociology positive likening it to natural sciences on account of its basic principles. The technological, economical and gradually cultural participation to life made by the west societies caused this understanding to have more supporters in the philosophical and science communities of either in western societies or outside western societies. Science claims to find out generally acceptable true knowledge by using factual, causality and general legality, which are essential for itself. Also sociology since its existence claims to find out generally acceptable true knowledge as natural sciences by using the same principles. The evaluations that arouse in microphysics in the beginning of the 20* century (The indefinable movement of the particles of the matter and light) were used by some scientific philosophy communities and the principles being discussed were criticised and it began to be claimed that science wouldn't find out generally acceptable true knowledge. Kuhn's famous work ' The Structure of Scientific Revolutions' edited for the first time in 1962 is one of the criticisms. The job done by science philosophy is done by science sociology in Turkey. The forwarding and defending critics of the science sociology into Turkey which are damaging science's truth ideal is inconvenient in some ways: One of the objections is that, in general the criticism cf the knowledge and in private the criticism of the science knowledge can only be done by science philosophy. The second objection is that even the science sociology can have a task of criticising science but the evaluations in microphysics and the works of Kuhn which are taken as basis can't still be enough to damage the truth ideal of science. vii