Cumhuriyet Türkiye`sinde iç borçlanma ve ekonomik etkileri

Abstract

ÖZET Modern devletin doğusuyla birlikte iktisadi yapılanmalarda önemli değişmeler meydana gelmiştir. Değişen bu yapılar devlete daha geniş ölçüde ekonomik yükler getirmiştir. Bu artan yükümlülükler çoğu zaman vergi gelirleriyle karşılanması mümkün olamamıştır. 19. yy dan itibaren devletler içerden veya dışardan borçlanmaya başvurmak zorunda kalmışlardır. Borçlanmadaki amaç, kamu sektörünün önünü açarak topluma daha iyi hizmet etmektir. Türkiye'de borçlanmanın ilk olarak Osmanlı'da olduğunu görüyoruz. Osmanlıdan itibaren Türkiye'de borçlanma geleneksel hale gelmiştir. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında iç borçlanmadan uzak durulmaya çalışılmasına rağmen 1930'lı yıllarda devletin alt yapı hizmetleri ve sanayileşme için iç borçlanmaya başvurduğunu görünmektedir. 1950-1980 arasında iç borçlanma devam etmiş, özellikle bu dönemde borçlanmanın nedeni kamu açıkları ve sanayileşme çabalarıdır. Özellikle 1980 sonrasında Türkiye Cumhuriyeti ciddi oranlarda borçlanmaya gitmiştir. Bu dönemde borçlanmanın ana nedeni bütçe açıklarını kapatma arayışıdır. 1980'den itibaren borçlanma bir sarmal hal almış, Devlet borçlarını zaman zaman ödeyemez hale gelmiştir. Bu durum, ekonomik krizlerin derinleşmesinde etkili olmuştur. Türkiye'de 1980 sonrasında kamu açılarının finansmanı ağırlıklı olarak, hazine bonosu ve devlet tahvili şeklinde olmuştur. Bu dönemdeki borçlanmanın genel görünümü kısa vadeli iç borçlanma şeklindedir. 1980 sonrası borçlanma kaynaklarına bakıldığında borçlanmamın daha büyük bir kısmının bankalardan yapılmış olduğunu görülmektedir. Bu dönemde kişi başına düşen iç borçlanma miktarı hızla artış göstermiştir. Toplumlar için iç borçlanmanın çeşitli ekonomik etkileri bulunmaktadır. Bunlar; enflasyona etkisi, gelir dağılımına etkisi ve dışlama etkisi şeklinde ifade edilebilir. Türkiye'de iç borçlanma bu alanların hepsine etkili olduğu gözlenmiştir.

SUMMARY By founding of modern state, important changes occured in economic structures. The changing of structures brought wide economic responsibilities to state. This increasing of obligation couldn't provide by tax revenues. Since 19th century, states had to obligate to external or internal debt. The aim of getting debt is to serve to society by using public sector. We see getting debt firstly in the Ottoman Empire. Since the Ottoman Empire getting debt have been traditional. In the first years of Turkish Republic, although it tried not getting debt, it got debt for substructure services and industrialization. Between 1950 and 1980 it is continued to get internal debt. Especially, in this period the reason of getting debt is public and industrialization efforts. Particularly, after 1980, Turkish Republic have got debt in serious rations. The main reason of getting debt is reducing budget deficits in this period. Since 1980, state couldn't pay it's debts. This situation caused to economic crisies. The public deficit was financed by treasury bond after 1980 in Turkey. In this period, the general view of obtaining debt is short-termed. After 1980 the source of getting debt was provided from banks. In this period quantitiy of per internal debt increased rapidly. There are various economic impacts of internal debt on societies. They are impacts on affects to inflation, income distribution and crowding-out, we have observed that all this impacts were effective.