Japon üretim ve yönetim tekniklerinin Türkiye`de uygulanabilirliği ve Sakarya`da bir Japon işletmesinde örnek olay

Abstract

ÖZET Anahtar Kelimden Japonlaşma, Bağımlılık, Güç, Tam Zamanında Üretim, Toplam Kalite Yönetimi, İnsan Kaynaklan Yönetimi 1980'li yılların sonlarında pek çok batılı şirketin Japon yönetim modeline göre üretim süreçlerini organize etmeleri Japonlaşma terimiyle tanımlanmıştır. 1988 yılında Ackroyd Japonlaşma kavramını, Doğrudan Japonlaşma, Uyarlanmış Japonlaşma ve Tam Japonlaşma kavramlarıyla alt başlıklara ayırmıştır. Bu çalışmada Türkiye'de faaliyet gösteren bir Japon şirketindeki Doğrudan Japonlaşma incelenmiştir. Doğrudan Japonlaşma ile Japon şirketlerinin başka ülkelerde yaptığı doğrudan yatırımlar ve bu yatırımlarda Japon şirketlerinin kendi yönetim sistemlerini kurma gayretleri ve bu gayretlerin insan kaynaklan yönetimi ile tedarikçi ilişkileri üzerindeki etkileri tanımlanmaktadır. Japonlaşma kavramı altında tam zamanında üretim ve toplam kalite yönetimi üretim süreci üzerindeki değişimi açıklarken Japon yönetim sisteminin işletilmesi hem bu üretim tekniklerinin kabulünü hem de bu üretim teknikleri ile insan kaynakları yönetimi arasında uyumlu hareketi gerektirmektedir. Ancak, üretim sürecinde yer alan bütün aktörler arasında Japon yönetim sisteminin iç bağımlılığı dramatik bir şekilde arttırdığı da ortaya konulmaktadır. Bu bağımlılık özellikle çalışanlar ve tedarikçiler üzerinde ortaya çıkmaktadır. Japonlaşmanın yorumlanmasındaki teorik çerçeve bu bağımlılığın azaltılmasında güç ve kontrol arasında bir koordinasyonun Japon şirketlerince kullanıldığına dayanmaktadır. Araştırmamızda Japon firmasının bağımlılıkla mücadele edebilmek için insan kaynaklarına yönelik çeşitli kontrol tekniklerini uyguladığı tespit edilmiş ve örgütün amacının yerel şartlara uyum göstermiş Japon teknikleriyle iş gücünün kontrolünü arttırmak olduğu görülmüştür. IX

SUMMARY Key Words: Japanization, Dependency, Power, JIT ( Just In Time), TQM (Total Quality Management), Human Resources Management The term `Japanizationn is used to introduce models promoted by various movements in management thinking that explain changes in the way in which Western industry manages its production processes. Ackroyd et ai ( 1988) have described these processes and have labelled `Direct `Mediated` and ` Full` Japanization. In this study we researched Direct Japanization in a Japanese plant in Turkey. Direct Japanization refers to Japanese Companies setting up production practices in overseas countries and the effects that this is having on suppliers and human resource management there. Under the term Japanization, the clusters of production practices such as JIT and TQM explain the changing on the production process. Success of the system is related to both adaptation of production practices and a harmony between these practices and human resource management. However, this model presents that Japanese manufacturing systems dramatically increase the interdependencies between the actors involved in the whole production process. Japanese system of production heighten the dependency of the organization on its agencies or constituents, especially employees and suppliers. The theoretical framework for interpreting Japanization draws on a coordination between power and control to reduce these dependencies. We have found that Japanese firm implemented various control techniques of its human resources in order to cope with the dependency. The aim of the organization is to increase control of its work force through Japanese techniques tailored to suit local conditions.