Terceme-i Akrabâdîn Sabuncuoğlu Şerefeddin (giriş-inceleme-metin-dizinler)

Abstract

Anadolu sahasında XIII. yüzyılda yazı dili olarak şekillenmeye ve kullanılmaya başlanan Oğuz Türkçesiyle, 14. yüzyıldan başlanarak telif ve tercüme birçok tıp eseri verilmiştir. Bu eserler içerisinde Arapça ve Farsçadan yapılan tercümelerin sayısı oldukça fazladır. Tıp alanında ve diğer pozitif bilim dallarında yapılan bu türden tercümeler -telif eserlerle birlikte- Türkçenin bilim dili olarak da kullanılabileceğini göstermiş ve zamanla da tıp dili, hukuk dili vb. özel dillerin oluşmasına zemin hazırlamıştır.Terceme-i Akrabâdîn 15. yüzyılın önemli hekim ve cerrahlarından olan Sabuncuoğlu Şerefeddin tarafından Cürcânî lakabıyla tanınan büyük İslâm hekimi Zeyneddin Ebu'l-Fazl İsmail bin Hüseyin Cürcânî'ye ait Zahîre-i Harzemşâhî adlı Farsça eserin Akrabâdîn kısmının Türkçeye tercümesidir. Farmakolojik bir tıp metni olan Akrabâdîn çeşitli ilaç terkiplerinin yapılış şekilleri göz önünde bulundurularak sıralanmasıyla oluşturulmuş bir eserdir. 1454 yılında yazılan eserin bilinen üç nüshası vardır. Çalışmamızda Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Kitaplığı 3536 numarada kayıtlı nüsha esas alınmış, diğer nüshalar destek ve kontrol nüshaları olarak kullanılmıştır.Çalışma giriş, inceleme, metin ve dizinlerden oluşmaktadır. Giriş bölümünde genel olarak çalışmanın içeriği, çalışmada kullanılan yöntem anlatılarak çalışmanın amacı vurgulanmıştır. İnceleme bölümü imlâ özellikleri, ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi, söz varlığı ve istatistiksel veriler olmak üzere altı bölümden meydana gelmektedir. Yedinci bölümde metin, sekizinci bölümde dizinler yer almaktadır. Bu bölümde yer alan Genel Dizin çözümlemeli olarak hazırlanmış, dizinde kelimelerin sözlük anlamları da verilmiştir. Genel dizinden sonra metinde kullanılan çekim ekleriyle bu eklerin geldiği sözcükleri gösteren Ek Dizini ve sözcüklerin kullanım sıklığını gösteren Sıklık Dizini yer almaktadır. Metinde geçen özel isimlerin gösterildiği özel adlar diziniyle sözlük hazırlanırken kullanılan bitki adlarının Latince karşılıklarının dizinleri de dizinler bölümüne ilave edilmiştir.

In the XIII.century in the field of Anatolia with Oğuz Turkish was used as written language and shaped, given many copyright and several medical works among these works, Arabian and Persian were quite much. The translations made in the field of medicine and exact science like that sort showed that Turkish language can be used as a scientific language and has prepared the ground to use a special area.Terceme-i Akrabâdîn is one of the most important physician and surgeon of fifteenth century by Sabucuoğlu Şeraffettin known as Cürcânî nickname, the great Islam physician Zeyneddin Ebu?l-Fazl İsmail bin Hüseyin Cürcânî? belonged to Zahîre-i Harzemşâhî work in Persian, the translation of Akrabâdîn chapter. Akrabâdîn is a work of a pharmacology item that consists of some drugs combinations. It was written in 1454 and there were three copies of it. In this study, Süleymaniye library, Fatih bookcase 3536 registered copy was predicated on and other copies were used as support and control copy.This study is composed of introduction, investigation, text and index, the general content of work, the method used in the work, the aim of the work were stated In the introductory chapter. In the investigation chapter has spelling features, phonetics, figure knowledge, syntax, vocabulary that composed of six parts. The text is in the six chapter, index is in the eight chapter. In this chapter, general index was prepared as analysis. and given their meanings as well. In the text, while the proper noun was arranging to indicate as special proper noun index, the translation of plants names index in Latin were added to index chapter.