Metropol kentlerdeki sosyal ve mekansal ayrışma üzerine bir değerlendirme: İstanbul Kemerpark Evleri örneği

Abstract

Türkiye'de metropol kent kavramıyla birlikte gelişen ve kentlerdeki sosyal ve mekânsal ayrışmanın karşılığı olarak kullanılan kapalı yerleşmeler (gated community), dünyada 1980, Türkiye'de 1990'larda ortaya çıkan yeni bir yerleşim seçeneğidir. Kentin çeper bölgelerinde yer alan ve üst gelir grubunun yaşam tarzına hitap eden bu yerleşmeler, tüm fonksiyonları bünyesinde barındıran güvenli yaşam alanları olarak tanımlanır.Bu çalışmada, 1990'lardan itibaren İstanbul'un farklı bölgelerinde görülen ve sosyo-mekânsal ayrışmaya sebep olan dinamiklerin coğrafi bir yaklaşımla Esenler-Kemerpark Evleri örneğinde incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında, kapalı yerleşmeyi temsil eden Kemerpark Evleri ile siteyi çevreleyen eski konut yerleşmelerinden oluşan Kemer mahallesinde anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Doğruluk, geçerlilik ve anlamlılık kriterlerine göre seçilen 211 adet anket SPSS analiz yöntemi ile değerlendirmeye alınmıştır.Elde edilen sonuçlara göre, yeni biçimlenen bu sosyo-mekânsal ayrışma alanda mekânsal, sosyal, kültürel, ekonomik özellikler bakımından büyük farklılıklar görülmekte ve merkez-çevre arasında ciddi bir sosyal ve mekânsal ayrışma yaşanmaktadır. Ayrıca sitenin kurulduğu alanın yer seçiminde ve yaşayanların tercih sebepleri arasında ilk sırada yer alan ulaşımın, bu sahada mekânsal ayrışmaya neden olan en önemli coğrafi faktör olduğu sonucuna varılmıştır. Ek olarak, sosyal statü ve prestij açısından daha elit bir mekanda yaşama isteği, güvenlik vb. faktörler de bu ayrışmayı şiddetlendirmiştir.

The gated communities developed together with the concept of metropolitan city in Turkey and used as the equivalent of social and spatial segregation in cities are a new settlement alternative that emerged around the world in the 1980s and in Turkey in the 1990s. These communities which are located on the fringe of a city and addressing the lifestyle of the upper-income group are defined as safe living areas involving all functions within them.In this study, it is aimed to investigate the dynamics that lead to social and spatial segregation in different regions of İstanbul since 1990s, on the case of Esenler-Kemerpark Houses within a geographical approach. Within the scope of the study, a survey was conducted in the site of Kemerpark Houses representing gated communities and in the district of Kemer consisting of oldhouses surrounding the site. 211 survey forms selected by its accuracy, validity and significancy were evaluated by SPSS analysis method.According to the results obtained, these recently shaping socio-spatial segregation areas ? which show substantial differences in terms of spatial, social, economic characteristics- reveal that there is social and spatial segregation between center-periphery areas. In addition, as the access to transportation facilities is a significant reason of choice both for constructors and inhabitants, it is concluded that the transportation, as a geographical factor, plays a main role in spatial segregation. Additionally, factors like security and desire to live in an elite neighborhood which provides prestige and high social status are also effective.