İran ticareti ve İran Ermeni tüccarlarının uluslararası ticari bağlantıları (1600-1650)

Abstract

XVII. yüzyıldan itibaren İran'ın birçok ticari malı özellikle ham ipeği Avrupa ve Asya tüccarlarının tercih ettiği ürünlerinarasındaydı. XVII. yüzyılda Hollanda, İngiltere, Fransa, Venedik ve diğer Avrupalı ülkeler, İran, Hindistan ve Doğu Akdeniz uluslararası ticaretinde ham ipek üzerinde rekabet ediyorlardı. İpeğe talebin artması, Avrupa'daki tekstil üretiminin artışıyla alakalıydı. Durumun farkında olanSafevi şahı I. Abbas (1587-1629) yeniliklerin öncüsü olarak, İran'da ipek üretimini ve ipek böceği yetiştiriciliğini teşvik etti. İpek bölgelerini kendi kontrolü alarak özel statüler veren Şah,İran ipeği açısından büyük öneme haiz Ermeni tüccarlarını da Aras ve Nahçivan bölgesinden kaldırarak daha güvenlikli olan İsfahan'a göç ettirdi ve Yeni Culfa'ya yerleştirdi. İpek ihracatını düzenli hale getirmek, ticari faaliyetleri kolaylaştırmak ve İran'ın ekonomik gücünü artırmak için İran içindeki ticari yollara taş döşettirdi. Ayrıca ticari tecrübe ve yeteneğe sahip Ermeni tüccarlarını seçerek, İran'ın dış ticaretinde kullandı. Uluslararası ipek ticaretinde Ermeniler dışında Avrupalı şirketler de büyük güç sahibiydiydiler. Yeni Culfa Ermeni tüccarları İran ipeğini genellikle kervanlarla karadan, Doğu Hindistan Şirketleri ise denizden taşıyorlardı ve birbirleriyle rekabet halindeydiler. Bu süreçte Ermeni tüccarlar ticari imkanlarıfazla olmadığı için ticarette zorlansalar da ipek ticaretini Doğu Hindistan Şirketlerine bırakmadılar. Hollanda ve İngiliz Şirketleri ipek ticaretinin yönünü karadan denize çevirmek için yoğun çaba göstermelerine rağmen Yeni Culfa Ermeni tüccarlarınınmudahalesiyle amaçlarına ulaşamadılar.Bu sebeple Ermeni tüccarları karadan yürüttükleri ipek ticaretini bir asır daha canlı tutabildiler.Anahtar kelimeler: Ermeni Tüccarları, Yeni Culfa Ermenileri, İran İpeği,Doğu Hindistan Şirketleri, I. Şah Abbas.

Since XVIIth century, many Iranian merchandise, especially raw silk, were among the products preferred by European and Asian countries. In XVIIth century, Netherland, Great Britain, France, Venice and other European countries were competing on international raw silk trade in Persia, India and East Mediterranean Sea. The rise in demand for silk was related to the increase in textile production in Europe. I. Abbas (1587-1629), who was aware of the situation, promoted silk production and silkworm raising in Iran as the pioneer of his innovations.Shah, who took the control of the silk territories in person and gave Armanian merchants special statutes, moved them from Aras and Nakhcivan region to more secure Isfahan and settled them in New Julfa, which had great advantage in trade. In order to regulate silk exports, Shah facilitated commercial activities and macadamized and secured the silk trade routes. He also chose experienced and talented Armenian merchants as the Safavid foreign commercial agents. Apart from Armenians, the European companies in the international silk trade also had great power. The New Julfa Armenian merchants were carrying Iranian silk mostly via the land routes with caravans and the East India companies did it via sea, and they were in competition with each other. In this process, the Armenian traders, dispite many commercial difficulties, did not left the silk trade to the East India companies.The Netherland and British companies had been unable to replace the land trade routes to the sea, thanks to the intervention of the Armenian traders of New Julfa. For this reason, the Armenian traders were able to keep their dominance over silk trade and they continued it for more a century.Keywords: Armanian Merchants, New Julfa Armenians, Iran Silk, Indian EastCompanies, I. Shah Abbas.