Ekonomik krizlerin öncü göstergeleri: KLR modeli Türkiye uygulaması

Abstract

Ekonomik krizler dünya ekonomisinde yaşanan küreselleşme hareketleri ile birlikte giderek önem kazanmıştır. Dünya ekonomisinde ilk ekonomik kriz olarak algılanan lale krizinden günümüze kadar birçok kriz yaşanmış. Gelişmiş veya az gelişmiş olmasına bakılmaksızın ülkeler krizlerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Ekonomik olayların ekonomik maliyetleri ve sosyal ve kültürel yapı üzerindeki maddi olmayan etkilerinin oldukça fazla olması, krizlerin ülke ekonomileri için önemli olmasında ve iktisat araştırmacıları tarafından üzerinde durulmasında etkili olmaktadır. Bu çalışmanın amacı ülkelerin karşı karşıya kaldıkları krizler karşısından uygulamaları gereken ekonomi politikaları, ekonomik kriz ortamına girilmeden önce belirleyici öncü sinyallerinin belirlenmesidir. Çalışmada ilk olarak ekonomik krizlerin tanımları, türleri, başlıca nedenleri, literatürde iktisatçıların ekonomik krizlere olan bakış açıları ve krizlere karşı uygulanan maliye ve para politika uygulamaları tanımlanmış, uygulamaların etkinliği önündeki engeller üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde krizlerin daha iyi anlamlandırılması amacıyla dünya ekonomisinde yaşanan önemli ekonomik krizler üzerinde durulmuştur. Bu krizlerin çıkış nedenleri, etkileri ve iktisatçıların krizler hakkında düşünceleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın son bölümünde çıkış belirtileri üzerine yapılan çalışmalardan bahsedilmiş ve Türkiye ekonomisinin 1999 ve 2017 yılları arasındaki finansal ve reel göstergeleri kullanılarak 15 göstergenin krizleri öngörme güçleri analiz edilmiştir. Analiz yöntemi olarak KLR sinyal yaklaşımı kullanılmıştır.Çalışma neticesinde ekonomik krizler 17. yüzyıldan 1929 Büyük Buhranına kadar olan dönemde piyasa dengesinden kısa süreli sapmalar olarak görüldüğü tespit edilmiş ve klasik yaklaşım doğrultusunda dengenin piyasa tarafından yeniden sağlanacağı düşüncesi bahsi geçen dönemde baskın olmuştur. Sanayi devriminin etkisiyle değişim yaşayan dünya ekonomisinde yaşanan 1929 Buhranı krizlere karşı bakış açısını önemli derecede değiştirmiştir. Krizlere karşı uygulanan para ve maliye politikalarının üzerinde daha çok durulmaya başlanmıştır. Kriz dönemlerinde piyasaya müdahale ve politika uygulaması konusunda ortak bir noktaya varılamamıştır. Yaşanan krizler neticesinde uygulanan politikaların parasal veya kamusal olmasından ve dengesizliği derinleştirmekten çok dengeleyici yapıda olması önemlidir ve uygulanacak olan politikanın krizin yaşandığı ülkenin ekonomik yapısına en uygun olan maliye ve para politikasının birbirleri ile senkronize bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Kriz dönemlerinin öngörülmesi, para ve maliye politikalarının eşzamanlı çalışması açısından büyük önem arz etmektedir. Türkiye ekonomisi için yapılan analiz sonucunda yatırım harcamaları, cari denge/ulusal rezerv, ithalat, M2/brüt ulusal rezerv, kısa vadeli dış borçlar / döviz rezervleri, kısa vadeli sermaye çıkışı ve kredi genişlemesi göstergeleri kriz dönemlerini öngörmede başarılı olmuştur.

Economic crises have become increasingly important along with globalization movements in the world economy. From the tulip crisis, which is accepted as the first economic crisis in the world economy, many crises have been experienced. Whether developed or underdeveloped, countries face crises. The economic costs of economic events and the immense intangible effects on the social and cultural structure of them are influential in the fact that crises are important for the countries and that they are emphasized by the economic researchers.The aim of this study is to determine the economic policies that countries should implement when they face economic crises and also to determine the early warning indicators before encountering an economic crisis. In the study, firstly the definitions, types and main causes of the economic crises, the perspectives of economists on economic crises in the literature, fiscal and monetary policies applied against crises and the obstacles in effectiveness of these applications have been emphasized. In the second part of the study, important economic crises in the world economy have been mentioned in order to understand crises better. The causes of these crises, the effects of them and the economists' thoughts about them have been referred. In the last part of the study the studies on occurrence indicators of economic crises have been mentioned and power to predict crises of 15 indicators has been analyzed by using financial and real indicators of Turkish economy between 1999 and 2017. KLR signal approach has been used as the analysis method.As a result of the study, it has been detected that economic crises were seen as short-term deviations from the market balance in the period from the 17th century to the Great Depression, and in this period the thought of rebalancing the market was dominated in accordance with the classical approach. The 1929 Depression experienced by the World economy which had changed since Industrial Revolution has changed significantly the point of view to the crises. The monetary and fiscal policies against the crises have begun to be emphasized more. In crisis periods, there was no common ground about intervention in the market and policy application. It is more important that applied policies has a balancing structure than being monetary or public and deepening the imbalance and also it is very important that the policy to be applied should be implemented in synchronism with the fiscal and monetary policy, which is most appropriate for the economic structure of the country experiencing the crisis.The prediction of crisis periods has a great importance in terms of simultaneous application of monetary and fiscal policies. As a result of the analysis made for Turkish economy, ınvestment expenditures, current account balance/national reserve, import, M2/gross national reserve, short-term external debts/ foreign exchange reserves, short term capital and credit expansion indicators have been successful in predicting crises periods. foreign exchange reserves.