Ağlebîler devrinde sosyal, ekonomik ve kültürel hayat (184-296/ 800-909)

Abstract

Ağlebîler Devleti İbrahim b. Ağleb tarafından M. 800 yılında İfrîkıye'de kurulmuştur. Emir İbrahim Zâb valisiyken İfrîkıye valisi olmuş sonra da Abbâsî Halifesi Hârûn Reşid tarafından, babadan oğula geçecek şekilde emirlik kurmasına izin verilmiştir. İbrahim, Ağlebî emirliğini kurmuş ve oğulları da emirliği devam ettirmiştir. 109 yıl süren emirlik 11 emir tarafından idare edilmiştir. 909 yılında Fâtımî dâîsi Ebû Abdullah eş-Şiî'nin isyanıyla son emir III. Ziyâdetullah başkenti bırakıp doğuya kaçmıştır. Halife Ubeydullah el-Mehdî'nin de başkent Rakkâde'yi ele geçirmesiyle emirlik fiilen yıkılmıştır.İfîkıye, İslâm fetihlerinin başladığı 660'lardan itibaren bir türlü güven ve istikrara sahip olamamış aksine Hâricî, Berberî ve Arap askerlerinin isyan ve savaş meydanı olmuştur. Bir buçuk asır süren bu karışılık ortamı Emevî ve Abbâsîler'in vâlilerinin bölge halkından kopuk, zulüm ve yanlış uygulamalarıyla daha da alevlenmiştir. İki devlet de bölgede tam hâkimiyet kuramamıştır. Hârûn Reşid yerel bir hânedânla kendisine bağlı bir emirlik kurarak bunu çözmek istemiş ve bu nedenle onun müsadesiyle İbrahim, Ağlebî emirliğini kurmuştur.Emirliğin kurulmasıyla bölgede istikrar ve güven ortamı oluşmuş, ardından ticaret ve sosyal hayatın gelişmesi halkın refâhını arttırmıştır. Ekonomik ve zirâî kalkınma devlet politikası olarak başarıyla uygulanmış, aklî ve dinî bilimler çalışılmış ve mimari eserlerle de şehirler imar edilmiştir. Etkileri bir taraftan Endülüs'e diğer taraftan fethettikleri Sicilya üzerinden Avrupa'ya ulaşmıştır. Bölgede Sünnî İslam devleti olmaları açısından ilk tecrübe olan Ağlebîler, bir asır süren varlıklarıyla İslam tarihinde seçkin bir yere sahip olmuşlardır.

State of Aghlabid was founded in 800 B.C. in Ifriqiye. When Emir İbrahim was the governor of Zâb, he became the governor of Ifriqiye and then he was allowed, by Hârûn Reşid the Khalifa of Abbâsîd, to found an emirate to be transferred from father to son. İbrahim founded the emirate and his sons maintained it. The emirate, which lasted for 109 years, was governed by 11 emirs. In 909, with the riot of the Fâtımîd dai of Abû Abdullah eş-Şiî, the last emir III. Ziyâdetullah escaped to the east leaving the capital behind. When Khalifa el-Mehdi took hold of the capital Rakkâde, the emirate virtually fell.Aghlabid could not have the reliance and stability since 661 when conquests of Islam started; on the contrary the area became a field for riot and battle of Hârici, Berberî and Arabian soldiers. This chaos atmosphere, which had lasted for half of a century, grew violent with the disconnected implementations from the local community, wrong enforcements, cruelty of Emevi and Abbâsîd governors. Neither of the two could gain dominance in the area. Hârûn Reşid wanted to solve this by founding an emirate that is up to him with a local dynasty, that's why İbrahim founded the Aghlabid emirate.With the foundation of the emirate, a stable and reliance atmosphere was formed, and then progress of the trade and social life enhanced the welfare of the community. Economic and agricultural reconstruction was got off the ground as a government policy, rational and religious sciences were studied and the cities were built with architectural works. Their effect reached to Europe over Andalusia on one side and on the other side over Sicily that they conquered. On the other hand, since they were the first to be a Sunni Islamic state in the area, they have an outstanding place in the Islamic history with their existence that had lasted for a century.