Kürt atasözlerinde kadın ve toplumsal cinsiyet algısı: Kuzey Irak (Kürt bölgesi) örneği

Abstract

Kültür, insanoğlunun yarattığı, maddi ve manevi gelenek, görenek, değer, inanç, örf, adet, teknoloji vb. tüm değer içerikli unsurları kapsamaktadır. Dil, kültürün temel ögesi olduğuna göre toplum zihniyetini içine alan önemli bir araç olarak yazılı ve sözlü şekilde kuşaktan kuşağa aktarmasını sağlamaktadır. Halk edebiyatı ve dilin önemli ögelerinden biri, milletin ortak düşünce, kısa ve özlü sözleri içine alan atasözleri, toplum ve kültürün zihniyeti taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Kürt atasözlerinde kadın imajının nasıl sunulduğu ve atasözlerindeki düşüncelerde kadınlığın nasıl görüldüğünü ortaya koymaktır. Bununla birlikte kadınlarla ilgili yer alan atasözleri, toplumsal cinsiyet kavramı açısından ele alınmaktadır. Bu amaçla Kuzey Irak'ta yaşayan Kürt halkının atasözlerin sözlükleri taranması ile betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu durumda kadınların bulunduğu bütün pozisyon ve sosyal statüler (kız çocuk, bekâr kız, kadın(eş), kadın(genel isim olarak), avrat, karı-koca, anne, dul, yaşlı kadın, kaynana, elti, görümce, gelin) gibi terimleri ele almaktadır. Bu çerçevede atasözlerinde kadınların erkeklere göre ikinci planda olduğu, kadının kimliğinin özel bir kimlikten ziyade erkekler üzerinden kurulan bir kimlik olduğu, atasözlerinde var olan genel zihniyetin günümüzde dahi etkisini sürdürdüğü görülmektedir. Ayrıca bu atasözleri kadınlar üzerindeki baskının artmasında rol oynamaktadır. Bununla beraber kadına yönelik sürekli iyi ve kötü karşılaştırması yapılmaktadır. Kötü kadın imajına olumsuz anlamlar yüklenirken, iyi kadın imajı bir insani değerlendirilmesinden ziyade bir dişi olarak nitelenmektedir.

Culture includes all material and spiritual traditions, customs, values, beliefs, habits, technology and all value-added elements made by humans. Language serves as the basic element of culture, and incorporating the mindset of the society, both in writting and verbally. One of the most important elements of poetry, folk literature and language is proverbs, which represent the common thought, short and concise discourse of a nation and reflect the society's culture and mentality.The main goal of this study is to show how woman are protrayed and viewed in Kurdish proverbs. However, the proverbs in-study about women are viewed in terms of gender. For this purpose, a descriptive analysis method has been used to scan the dictionaries of proverbs of Kurdish people living in northern Iraq. This study will examine the image of women, their positions and social statutes, using terms such as girl, daughter, woman (wife), woman (general name), husband and wife, mother, widow, old woman, mother-in-law, sister-in-law, elder, and bride.In this context, women come second to men, and the identity of woman is based on that of men rather than having a special identity, a general view that exists in proverbs to this day. This view also plays a role in increasing pressure on women. However, both good and bad comparisons are always made about woman. The negative image of a bad woman is loaded with negative meanings, whereas the image of a good woman is viewed as a female rather than a human being.