Fen bilimleri eğitiminde kullanılan bilim tarihi temelli çalışmaların meta-sentez ile incelenmesi

Abstract

DAmaç: Çalışmanın amacı fen eğitiminde bilim tarihi temelli çalışmaların genel görüntüsünü meta-sentez yöntemiyle ortaya koymaktır.Yöntem: Çalışmanın yöntemi meta-sentez yöntemidir. Belirlenen anahtar kelimelerle YÖK Ulusal Tez Arama Merkezi, TÜBİTAK, ULAKBİM, Google Akademik ve Dergi Park veri tabanlarında yer alan yurt içi kaynaklardaki tez ve makaleler incelenerek toplamda 47 çalışmaya ulaşılmıştır. İncelenen çalışmalar 2006-2021 yılları arasını kapsamaktadır. Bilim tarihi temelli çalışmalar yayın yılı ve yayın türü, amaç, yöntem, örneklem grubu, veri toplama aracı, sonuç ve öneriler çerçevesinde incelenmiştir.Bulgular: Çalışmaların yıllara göre dağılımı incelendiğinde en fazla çalışmanın 2021 yılında yapıldığı, en çok tercih edilen yayın türünün ise makale olduğu görülmüştür. Bilim tarihi temelli çalışmalarda bilimin doğasına yönelik etkilerin incelendiği çalışmaların yoğunlukta olduğu tespit edilmiştir. İncelenen çalışmalarda nitel ve nicel yöntemlere daha fazla yer verilmiş olup nitel yöntemlerden doküman analizi, nicel yöntemlerden ise deneysel çalışmalar diğerlerine göre daha fazla tercih edilmiştir. Çalışmalar örneklem grubuna göre incelendiğinde ortaokul öğrencileri ve öğretmen adayları ile yapılan çalışmalara daha fazla yer verildiği görülmüştür. Öğretmenlerin yer aldığı çalışma gruplarının sayısının ise daha az olduğu dikkat çekmektedir. Veri toplama araçlarından en fazla doküman incelemesine yer verilmiş olup ağırlıklı olarak ders kitapları incelenmiştir. Bilim tarihi temelli deneysel çalışmalarda en fazla bilimin doğasına yönelik etki incelenmiş, çalışmaların genellikle olumlu yönde etki ettiği ifade edilmiştir. Çalışmalarda sunulan öneriler irdelendiğinde ise önerilerin daha çok araştırmacılara yönelik yapıldığı görülmüştür. Özellikle çalışmaların farklı değişkenler açısından incelenmesi ve farklı örneklem gruplarına uygulanması en fazla yer verilen öneriler olmuştur.Sonuçlar: Bilim tarihi temelli çalışmalara son yıllarda daha fazla ağırlık verildiği ifade edilebilir. Özellikle 2017-2021 yılları arasındaki araştırmalarda artış meydana gelmiştir. Çalışmaların yayın türüne bakıldığında doktora tezlerine yalnızca bir çalışmada ulaşılmıştır. Bu nedenle doktora tezlerinde bilim tarihi temelli çalışmalarda daha fazla yer verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Amaçlarına yönelik özellikle duyuşsal alanda yapılan çalışmaların ve durum tespitine yönelik çalışmaların sayısının artırılması gerektiği ifade edilebilir. Çalışmalarda nitel ve nicel yöntemlere ağırlık verilmiş olup karma yöntemlerle yapılan çalışmaların sayısının oldukça az olduğu görülmüştür. Öğrenci ve öğretmen adaylarına yönelik farklı sınıf seviyelerindeki araştırmaların sayısı arttırılmalı, araştırmacıların öğretmenlere yönelik çalışmalara ağırlık vermeleri gerektiği ifade edilebilir. Veri toplama araçları bakımından çalışmalar oldukça çeşitlilik göstermişlerdir. Araştırmacılara yönelik önerilerle çalışmaların çeşitlendirilmesi ve nicelik olarak artırılması sağlanmış olabileceği düşünülmüş olup öğretmenlere yönelik önerilerle de içeriğin ders içine entegre edilmesi, konunun daha anlaşılır hale getirilmek istenmesi ifade edilmiştir.

Purpose: The aim of the study is to reveal the general view of science history-based studies in science education with the method of meta-synthesis.Method:The method of the study is the meta-synthesis method. A total of 47 studies were reached by examining the theses and articles in domestic sources in the YÖK National Thesis Search Center, TÜBİTAK, ULAKBİM, Google Scholar and Dergi Park data bases with the determined keywords. The studies examined cover the years 2006-2021. Studies based on the history of science were examined with in the framework of publication year and publication type, purpose, method, sample group, data collection tool, results and recommendations.Findings:When the distribution of the studies by years is examined, it is seen that the most studies were given in 2021 and the type of publication was articles. It has been determined that studies examining the effects on the nature of science are concentrated in studies based on the history of science. In the studies examined, qualitative and quantitative methods were given more place, and document analysis from qualitative methods and experimental studies from quantitative methods were preferred more than others. When the studies were examined according to the sample group, the studies with secondary school students and teacher candidates were given more attention. It is note worthy that the number of study groups in which teachers take part is less. Among the data collection tools, document analysis was used the most, and mainly textbooks were examined. Among the studies examining the studies based on the history of science, the effect on the nature of science was the most preferred one, and it was stated that the studies generally had a positive effect. When the suggestions presented in the studies were examined, it was seen that the suggestions were mostly made for researchers. Inparticular, examining the studies in terms of different variables and applying them to different sample groups were the most frequently cited suggestions.Conclusions: It can be stated that studies based on the history of science have been given more weight in recent years. There has been an increase in research, especiallybetweentheyears 2017-2021. Considering the publication type of the studies, doctoral theses were reached in only one study. Forth is reason, it is thought that more space should be given to studies based on the history of science in doctoral theses. It can be stated that the number of studies conducted especially in the affective field and the number of studies on situation determination should be increased for their purposes. Qualitative and quantitative methods were emphasized in the studies, and it was seen that the number of studies conducted with mixed methods was quite low. It can be stated that the number of studies for students and teacher candidates at different grade levels should be increased, and researchers should focus on studies for teachers. Studies have varied considerably in terms of data collection tools. It was thought that with the suggestions for the researchers, it was thought that the studies could be diversified and increased in quantity, and with the suggestions for the teachers, it was stated that the content was integrated into the lesson and the subject was wanted to be more understandable.