Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî'nin (ö. 1618'den sonra) Şerh-i Seb'atu Ebhur adlı Arapça-Türkçe manzum sözlük şerhi (İnceleme-tenkitli metin)

Abstract

Şerh-i Seb'atu Ebhur, Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî'nin Seb'atu Ebhur adlı Arapça-Türkçe manzum sözlüğü ve şerhini içermektedir. Seb'atu Ebhur, Arapçadaki hayvan künye ve lakaplarını ele almak amacıyla nazmedilmiştir. 1617'de tamamlanan şerhi ise hayvanlara dair darb-ı meseller, zoolojik, tıbbî ve dinî bilgiler, rüya tabirleri ile çeşitli hikayelerden oluşmaktadır. Abdülcelîl bin Yûsuf detaylı şekilde kaleme aldığı şerhinde, bu bilgilerin her birini alt başlıklar halinde düzenlemiştir. Şerhinin kaynaklarını tefsir, hadis, fıkıh, lügat, tarih, tıp, dil ve edebiyat gibi farklı alanlardaki 202 eser oluşturur. Bu eserlerin alanlarına göre tasnif edilmiş haldeki bir listesini mukaddimede vermiştir. Bu çalışma çerçevesinde manzum sözlük geleneği hakkında genel bilgiler verilmiş ve Şerh-i Seb'atu Ebhur'un gelenek içindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Muhtevası, şekil özellikleri ve şerh metodu incelenerek müellifin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliğine dair eserinden elde edilen bilgiler sunulmuştur. Metin bölümünde ise eserin Nuruosmaniye ve Yahya Tevfik koleksiyonlarındaki iki nüshası üzerinden oluşturulan tenkitli metni verilmiştir. Eserde yer alan hayvanlar ve bu hayvanlarla alakalı sözcükler için bir dizin ve sözlük oluşturulmuştur.

Şerh-i Seb'atu Ebhur contains the Arabic-Turkish versified dictionary named Seb'atu Ebhur by Abdülcelîl bin Yûsuf al-Akhisarî and its commentary. Seb'atu Ebhur was written to deal with Arabic animal tags and nicknames. Its commentary, which was completed in 1617, consists of proverbs about animals, zoological, medical and religious information, dream interpretations and various stories. Abdülcelîl bin Yûsuf organized each of these information under sub-headings in his commentary that he wrote in detail. The sources of his commentary are 202 reference works from different fields such as tafsir, hadith, fiqh, lexicon, history, medicine, language and literature. He presented a list of these works classified according to their fields in the preface.Within the scope of this study, general information about the versified dictionary tradition was given and the place of Şerh-i Seb'atu Ebhur in the tradition was tried to be determined. The information obtained from the work about the life, works and scientific personality of the author is presented by examining its content, shape features and commentary method. In the text section, the critical text of the work, which was created through two copies of the work in the Nuruosmaniye and Yahya Tevfik collections, is given. An index and dictionary has been created for the animals in the work and the words related to these animals.