Osmanlı Devleti`nde özel İslam mektepleri

Abstract

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde açılmış olan Özel İslam Mektepleri araştırılmıştır. Tanzîmât Dönemi'nde (1839-1876) özel okullar açılmış olsa da bunlar çok nitelikli ve uzun ömürlü olmamıştır. Ancak II. Abdülhamid Dönemi'nden itibaren Türklerin büyük zorluklarla açmış oldukları Özel İslam Mektepleri bulunmaktadır.Özel İslam Mektepleri dediğimiz bu okulların bulunduğu yerler, amaçları, kurucuları, ders programları, kıyafetleri, idareci ve öğretmen kadrosu, okullarda uygulanan müeyyideler ile ilgili bilgilere dönemin kaynakları taranarak ulaşılmıştır.Çalışmamız nitel bir araştırma olup, doküman analizi yöntemi kullanılmış, arşiv belgeleri, Maârif, Devlet Sâlnâmeleri, okul ders cetvelleri ve talimatnameleri, konu ile ilgili yazılmış bilimsel eserler taranarak hazırlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti'nde 1876 ile 1918 yılları arasında açılan Özel İslam Mektepleri'nin kuruluşu, faaliyetleri ve Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemini belirlemektir.Genel olarak Osmanlı eğitim sisteminde son dönemlerde açılan Özel İslam Mektepleri Osmanlı eğitiminin modernleşmesi kapsamında Maârif Nezareti'nin gözetimi ve denetimi altında eğitim ve öğretime devam etmişlerdir. Müslüman halkın daha iyi bir eğitim alması ve bu alanda yabancı okullarla rekabete girebilmesi amacıyla açılan bu okullar, Devletin çok sıkıntılı ve çalkantılı bir döneminde faaliyet göstermiş, belirledikleri hedeflerin gerisinde kalmışlardır. Ancak yine de devletten önemli ölçüde destek almış, günümüze kadar uzanan birçok köklü kurumun ortaya çıkmasına ve değerli insanların yetişmesine vesile olmuşlardır.

In this study, Private Islamic Schools that opened in the last years of the Ottoman Empire were investigated. Despite some private schools were opened during the Tanzimat Period (1839-1876 AD), they didn?t possess much qulity and last long. The first traces of Private Islamic Schools are found only after the Reign of Abdulhamid II, which were founded by Turkish communities, following many struggles.Information on the locations, foundation purposes, founders, educational syllabuses, dressing styles, administrative and teaching staff of, and sanctions employed in these schools, which were categorized as Private Islamic Schools in literary context, was obtained a profound search on sources available in archives belonging to the era.This study is a qualitative research, put up via the document analysis methodology and through an in-depth scan of archival documents, educational, state and provincial yearbooks, school class charts and instructions, as well as scholarly literature hitherto produced on the subject. The purpose of this study is to highlight the place and significance of Private Islamic Schools that were established, during the period between 1876 and 1918, in Turkish history of education.Generally established during the final years of the Ottoman State to join the educational system of the Empire, the Private Islamic (or Muslim, in some other context) Schools have continued to offer training and education under supervision and control of the Secretary of Education, within the scope of modernization of Ottoman educational system. Principally and primarily aimed at ensuring a better education for Muslim community, at a level qualified enough to compete with that provided by international schools, these educational institutions operated in a highly troubled and frustrating period, which fact led them lag way behind their preset goals. Nevertheless, they received support of the state government to great extent, thanks to which, they provided the means for occurrence of various long-established organizations and growth of esteemed personalities, up until today.