Tarih öğretmenlerinin tartışmalı ve hassas konulara yaklaşımları (Erzurum örneği)

Abstract

Nitel bir yaklaşımın benimsendiği bu araştırmada, tarih öğretmenlerinin tartışmalı ve hassas konularla ilgili görüş ve uygulamaları belirlenmek istenmiştir. Veri toplama aracı olarak açık uçlu anket, yarı yapılandırılmış görüşme formu ve gözlem formu kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Erzurum il merkezinde görev yapan 87 tarih öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada ilk önce Erzurum ili Aziziye, Palandöken ve Yakutiye ilçelerindeki liselerde görev yapan 92 tarih öğretmenine açık uçlu bir anket formu dağıtılmıştır. Bu öğretmenlerden beşi çalışmaya katılmak istemediğinden, geri toplanan anketlerden 87'si incelenerek amaçlı örnekleme yolu ile tartışmalı ve hassas konuları literatürdeki tanıma uygun veya yakın olarak açıklayan ve derslerinde bu konulara yer verdiğini belirten 25 tarih öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Son olarak da beş tarih öğretmeni, 10'ar saatten toplamda 50 ders saati gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda açık uçlu anket, yarı yapılandırılmış görüşme ve gözlem formundan elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, tarih öğretmenlerinin tartışmalı ve hassas konuları literatürde yer alan tanımlarına yakın olarak ifade ettikleri, bu konuların öğretimine yönelik yeterli eğitim almadıkları ve özellikle öğrencilerinin okul dışı tarih sunum araçlarından bu konularla ilgili yanlış bilgiler edinmemeleri için bu konuların öğretimine olumlu baktıkları tespit edilmiştir. Tarih öğretmenlerinin öğretim programlarında en fazla tartışma ve hassaslık oluşturduğunu düşündükleri konular ise, Hz. Ali döneminde meydana gelen çeşitli olaylar, kardeş katli, Ermeni Meselesi, Harem, Atatürk ilke ve inkılâpları, Adnan Menderes dönemi ile darbeler olmuştur. Tarih öğretmenleri belirttikleri konuların derslerinde tartışmalı ve hassas duruma gelmesinin en önemli nedeni olarak öğrencilerin değişik çevrelerden edindikleri tarih bilgilerini göstermişlerdir. Öğretmenler öğrencilerinin bu konulara ilgi duyduklarını ve tartışmalı/hassas konuların ele alınmasının tarih derslerine canlılık getirdiğini ifade etseler de özellikle işlerini kaybetme kaygısından dolayı bu konuları rahat bir şekilde ele alamadıklarını belirtmişlerdir. Yapılan gözlemlerde tarih öğretmenlerinin özellikle ülke gündemindeki çok sıcak konularda kaçınma davranışı gösterdikleri veya durumu kurtarmaya çalıştıkları ancak tarihe özgü tartışmalı ve hassas konularda risk aldıkları tespit edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin ele aldıkları tartışmalı ve hassas konularla ilgili farklı görüşlere yeterince yer vermedikleri ve bu konuların öğretimi için çok önemli olan kanıt/sorgulama ile çok yönlülük yaklaşımlarını hiç kullanmadıkları anlaşılmıştır.nahtar Kelimeler: Tarih Öğretimi, Tarih Öğretmeni, Tartışmalı ve Hassas Konular, Kanıt Kullanımı, Sorgulama, Çok Yönlülük.

This study, which employs a qualitative approach, aims to determine history teachers' ideas related to controversial and sensitive subjects and their applications. Open ended surveys, semi-structured interview form and observation form are used as means of data collection. Study group is composed of 87 history teachers working in central Erzurum. First of all, 92 history teachers, working at high schools, were handed open ended survey. 5 of the teachers refused to attend to the research, and remaining 87 surveys were examined and with 25 of the teachers who stated to be using controversial and sensitive subjects according to or close to their meanings in literature with purposeful sampling in their classes, semi-structured interviews were conducted. Finally, 5 history teachers and 10 hours for each, 50 course hours in total were observed. In the end of the research, data obtained from open ended surveys, semi-structured interview form and observation form were analysed with content analysis. According to the findings of the research, it is determined that history teachers explained controversial and sensitive subjects close to their meanings in literature and they didn't get enough education for the teaching of these subjects, and in order to avoid students' mislearning of these subjects from other presentation means outside school, they approve teaching these controversial and sensitive subjects in the classroom. Subjects that history teachers thought to be sensitive and controversial are various events in Hz. Ali's time, Armenian subject, Hareem, Ataturk's principles and reforms, time of Adnan Menderes and military strikes. History teachers stated that these subject became controversial and sensitive as a result of history knowledge that students get from different environments. Even though teachers expressed that student are interested in the subjects, and the subjects encourage the class, they cannot talk about the subjects freely for the fear of losing their jobs. Observations show that history teachers avoid speaking on hot topics of country's agenda, but they risk talking on controversial and sensitive subjects of history. Besides, it is understood that teachers do not allow different views about controversial and sensitive subjects and they never use evidence/inquiry and multiperspectivity approach which are essential for teaching of those subjects.Keywords: History Teaching, History Teacher, Controversial and Sensitive Subjects, Evidence Usage, Inquiry, Multiperspectivity.