Çağdaş Kıpçak lehçelerinin ortak sesleri ve ses olaylarının Trabzon, Rize ve Artvin ağızları ile karşılaştırılması

Abstract

Tarihin birçok döneminde Doğu Karadeniz Bölgesi'ne Kuman ve/veya Kıpçak göçlerinin olduğu bilinmektedir. Bölgedeki diğer toplumlarla ve Kıpçak grubu dışında kalan Türklerle karışmaları sonucunda dillerinde değişmeler meydana gelmesi kaçınılmaz olmuştur. Günümüz Kıpçak lehçelerinde de tarihi Kıpçak Türkçesine göre değişmeler, farklılıklar meydana gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, günümüz Kıpçak lehçelerinin seslerini ve ses olaylarını inceleyerek, Bu lehçelerdeki seslerin ve ses olaylarının ortak noktalarını belirlemek ve tespit edilen ortak noktaları Trabzon, Rize ve Artvin illeri ağızlarıyla karşılaştırmaktır. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde seçilen üç ilin ağızları ile bu lehçeler arasındaki ortak noktalar belirlenmeye çalışılmıştır. İki bölümden oluşan bu çalışmada günümüz Kıpçak lehçeleri üzerine Türkiye'de yazılmış gramer kitapları dikkate alınıp bu lehçelerin sesler ve ses olayları yönünden ortaklıkları tespit edilmiş ve Trabzon, Rize ve Artvin illeri ağızları ile ilgili kaynaklar taranıp daha önce tespit edilen özellikler, bu kaynaklardan çıkarılan özelliklerle karşılaştırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Günümüz Kıpçak lehçeleri, Trabzon ağızları, Rize ağızları, Artvin ağızları.

In many eras of history, it is known that there has been Kuman and/or Kipchak migrations to East Black Sea region. As a result of interference with other societies and with other Turk groups except for Kipchaks in the region, changes in their languages seems to be quite natural. So there have been changes and differences in modern Kipchak dialects compared to old Kipchak Turkish. The purpose of this study is, via analysing sounds and sound events in modern Kipchak dialects, to determine the common points of sounds and sound events in these dialects and to compare those points with the subdialects of Trabzon, Rize and Artvin provinces. The common points between these dialects and the dialects of three provinces chosen in Black Sea Region are tried to be determined.In this study which is consisting of two chapters, considering of grammar books on Kipchak dialects written in Turkey, the common points of these dialects in terms of sounds and sound events have been determined and after reviewing the resources about the subdialects of Trabzon, Rize and Artvin provinces, the findings of those literature review have been compared with the findings acquired before. Keywords: Modern Kipchak Dialects, Trabzon Subdialects, Rize Subdialects, Artvin Subdialects.