Eski Türkçeden Çağatay Türkçesine anlam olayları

Abstract

Anlam bilimi, dili anlam açısından inceleyen bilimdir. Türkçenin tarihî dönemlerinin anlam bilimi ilkelerine göre incelenmeye ihtiyacı vardır. Çalışmamızda Eski Türkçeden Çağatay Türkçesine kadar olan dönemi anlam bilimi açısından incelemeyi amaçladık. Bu incelemeyi yaparken sözlükler ve metinler en önemli araçlarımız oldu. Öncelikle Sir Gerard Clauson'un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish adlı sözlüğünde Eski Türkçeden Çağatay Türkçesine kadar varlığını devam ettiren sözcükleri tespit ettik. Sonrasında bu sözcüklerden anlam olayına uğrayanları seçerek incelemeye başladık. İncelemeye başlarken ilk olarak sözcüğün Türkiye Türkçesindeki ve günümüz lehçelerindeki anlamlarına değindik. Daha sonra sözcüğün kökeniyle ve anlamıyla ilgili görüşler varsa onları yansıtmaya çalıştık. Sonrasında ise tarihî metinlerden ve sözlüklerden yararlanarak 400'e yakın kelimenin anlam gelişimini gösterdik. Sözcüklerin anlam gelişimini gösterdikten sonra da Çağatay Türkçesi döneminde yazılmış metinlerden örnekler verdik. Çalışmamızın sonuna incelediğimiz kelimeleri gösteren bir dizin ekledik.Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Anlam Bilimi, Anlam Değişmeleri, Dil Bilimi, Eski Türkçe.

Semantics is the science studying a language in terms of meaning. The historic periods of Turkish language are needed to be studied on principles of semantics. In this study, it was aimed at studying the era from Old Turkish to Chagatai Turkic language in terms of semantics. Throughout this study, dictionaries and texts became our most important instruments. First of all, we ascertained the words that continued their existence from Old Turkish to Chagatai Turkic language in Sir Gerard Clauson's dictionary that is named as An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Then, we began to study the words that underwent a semantic change after seperating them out. At the beginning of the study, we touched on the meanings of a word in Turkish and today's dialects of it at first. Afterwards, we tried to reflect the opinions about the etymon and meaning of the word if there were any. Then, we pointed up semantic development of nearly 400 words by taking advantage of historical texts and dictionaries. After pointing up semantic development of the words, we gave some examples from the texts written in the period of Chagatai Turkic language. An index denoting the studied words was added to the end of this study.Key Words: Chagatai Turkic language, semantics, semantic changes, linguistics, Old Turkish.