Cengiz Aytmatov`un Kırgızca hikâyelerinin söz dizimi

Abstract

Bu çalışma Cengiz Aytmatov ‗un Kırgızca yazılmış hikâyelerinden elde edilen birbütünce (corpus) üzerinde söz dizimi incelemesidir. Modern dil bilim anlayışında, şekilanlam ve işleve göre cümleleri çözümlemek, Türkçenin ifade gücünü, sınırlarını buhikâyeler aracılığıyla tespit etmek, aynı zamanda yazarın duygu, düşünce vegözlemlerinin yüzeysel yapıya nasıl dönüştüğünü belirlemek ulaşılmak istenenamaçlardandır. Çözümlemeden elde edilen bilgiler 9 bölümde değerlendirilmiştir.Giriş bölümü yazarın hayatını, eserlerini, dilini ve üslup özelliklerini tanımlar.`Kavramların işaretlenmesi` başlığı altında bağımsız kavramlarla ilgili özellikleredeğinilmiştir. Taban hâlindeki isim ve fiiller `Taban hâlindeki öğeler` başlığı altındaüçüncü bölümde gösterilmiştir. `Kavram ilişkileri` başlığı altında isim ve fiil çekimlerive belirli tamlamalar incelenmiştir. `Cümle` başlığı altındaki beşinci bölümdecümlenin öğeleri anlatılırken altıncı bölüm olan `Cümle Dışı Unsurlar` ise cümleninkurucusu olmayan öğeleri içermektedir. `Cümle Yapıları` bölümü cümle kalıplarını vebunlarla ilgili örnekler vermektedir. Cümle ve cümle kalıplarıyla ilgili istatistiksel veridört grup hâlinde `Cümle ve Cümle Kalıplarının Kullanım Oranları` başlığı altındakisekizinci bölümde gösterilmektedir.Sonuç bölümünde, çalışmadan elde edilen bulgular verilmiştir. Son bölümde ise`Şekil Bilgisi Dizini`, `Kaynakça` ve `Ekler` sunulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Cengiz Aytmatov, hikâye, söz dizimi, cümle bilgisi, KırgızTürkçesi

This study is an investigation of syntax based on a corpus derived from theKyrgyz stories written by Chingiz Aitmatov. The main purpose of the study is toanalyze sentences in terms of form, meaning and function, to identify the expressionpower of Turkish language through these stories and also to determine how the author'semotions, thoughts and observations are transformed into the superficial structure on thebasis of modern linguistics understanding. Data obtained from this analysis arediscussed in nine chapters.The introduction chapter describes the author's life, studies, language and stylefeatures and general information and general information about this study is presented.The next chapter ―The Marking of Concepts‖ deals with the features of independentconcepts. The verbs and nouns in their base forms are discussed in the Third chapterwhich is under the title ―The Base Elements.‖ ―Concepts Relations‖ chapter examinesnoun and verb conjugations and specific propositional phrases. The fifth chapter withthe title ―Sentence‖ deals with the elements of a sentence and the sixth chapter―Nonessential Elements‖ contains elements that are not constituents of a sentence.―Sentence structure‖ gives the sentence patterns and their examples. The statistical dataof sentence and sentence patterns are shown in groups of four in the eighth chapter ―TheRatio of the Use of Sentence and Sentence Patterns.‖In conclusion chapter, results drawn from the study are discussed and in the lastchapter of the study ―Shape Knowledge Syntax,‖ References and Appendices arepresented.Keywords: Chingiz Aitmatov, story, sentence, syntax, Kyrgyz Turkic