Kadı Burhaneddin Divanı`nda fiil işletimi

Abstract

Bu tez, Sivas hükümdarı Kadı Burhaneddin Ahmed'in dil açısından eşsiz bir hazine olan Divanı'nı dil bilimsel açıdan incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Türk edebiyatında diğer şair sultanların eserlerinin gördüğü ilgiyi göremeyen büyük şairin divanı bizi dönemin Türkçesine götürmektedir. 14. yüzyıla ait bu eser devre olarak Eski Anadolu Türkçesine, saha olarak ise Azeri sahasına girmektedir. Şairin dili dönemin hem Azeri Türkçesine hem de Osmanlı Türkçesine ışık tutmaktadır. Dolayısıyla incelememiz iki sahayı da kapsayacak şekilde yapılmıştır. Çalışmamız esnasında 608 sayfalık divanda bulunan yaklaşık 1457 şiir fiil işletimi açısından incelemeye tabi tutulmuştur. Fiil oluşumuna katkıda bulunan tüm ekler ve fiile ait tüm unsurlar Türkçenin 6 asır önceki şekli ile gözler önüne serilmiştir. Çalışmamız esnasında Eski Anadolu Türkçesinin işlek ekleri ve fiilleri tespit edilmiş, tez boyunca bunlara ait örnekler orijinal metindeki şekli ile verilmiştir. Hacimli bir eser olması hasebiyle tekrar eden örnekler sözlük sırasına göre sayfa ve şiir numaralarıyla gösterilmiştir.Çalışmadan elde edilen bulgular sonucunda birbirine yakın iki lehçenin aynı divan içerisindeki muntazam armonisi görülmüş ve dönemin şekil bilgisi gösterilmiştir. Kimi fiil köklerinin ve eklerinin uğradığı morfolojik değişiklikler saptanmıştır.

This dissertation is prepared to study linguistically, the Sivas ruler, Kadı Burhaneddin Ahmet's collected poems which are the unique treasure in terms of language. The collected poems of that great poet, whose poems were not received the same interest when compared with other poet Sultan's poems in Turkish literature, take us to the Turkish of that time.This work, which is dated to 14th century, belongs to old Anatolian Turkish in terms of period and Azerbaijani in terms of field. The language of poet enlightens both Azerbaijani Turkish and Ottoman Turkish language. Therefore, our review was to include both grounds. During our study, approximately 1457 poems in the 608 page collected poems were analyzed in terms of verbs operation. All suffixes contributed to the formation of the verb and all aspects related to the verb were revealed with the version of six centuries earlier Turkish. While our study, flowing suffixes and verbs of old Anatolian Turkish were found. Along with the thesis, the examples of suffixes and verbs are given with the shape of original text. Due to the spacious volume, repeated examples are shown according to the dictionary order with page and poetry numbers.According to the results of this study, the uniform morphology of these two dialects close to each other are seen and the form knowledge of the period are shown. The morphological changes of some verb roots and suffixes are found.