Şerh-i Makâlât-ı Seyyid Ahmed-i Kebîr (İnceleme-metin)

Abstract

Edebiyatın her coğrafyada mitik ve dinî temellere dayandığı bilinmektedir. Türk edebiyatı özelinde düşünüldüğünde de ilk Türk topluluklarında görülen Şamanizm veya göktanrı inancı, Uygur döneminde görülen Maniheizm ve Budizm, nihayet klasik edebiyatın esaslarının isnad olduğu İslamiyet, Türk edebiyatının teşekkül etmesinde etkili olmuştur. İslamî dönemde halka yeni dini ve akidelerinin öğretimi konusunda tercümelerden ve şerhlerden faydalanılmıştır. Özellikle Arapça-Farsça tercümeler üzerine yapılan şerhler bu kutsal görev amacıyla kullanılmıştır.Bu tezin konusunu teşkil eden Şerh-i Makâlât-ı Seyyid Ahmed Kebîr XVIII. asırda, Süleyman adlı bir müstensih tarafından nesih hattıyla bu amaçla kaleme alınmıştır. Eser 25 bab ve sonunda yer alan bir risaleden müşekkeldir. Kaynaklarda müstensihi hakkında her hangi bir bilgi bulunmayan eserin müellifi hakkında da elde edilen bilgiler oldukça kısıtlıdır. Şerh-i Makâlât-ı Seyyid Ahmed Kebîr dört ayrı bölümlerde değerlendirilmiştir. Birinci bölümde Seyyid Ahmed Kebîr'in hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde eserin tanıtımına, şekil ve uslüp özelliklerine, aynı adla yazılmış olan eserlerle mukayesesine, dinî-tasavvufî unsurlar başlıklar halinde tanıdıldıktan sonra eserin muhtevasına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise eser toplum ve edebiyat, din ve edebiyat, felsefe ve din, felsefe ve edebiyat ilişkisi üzerinden değerlendirilmiştir. Sonr olarak dördüncü bölümde metnin Osmanlıca'dan çeviri yazısı yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Şerh-i Makâlât-ı Seyyid Ahmed Kebîr, Din, Toplum, Edebiyat.

It is known that literature is based on mythical and religious grounds in every region. The first Turkish societies belief in Shamanism or göktanri when considered in the context of Turkish literature, Maniheism and Buddhism in the Uyghur period, and Islâm, the basis of the classic literature, are the frameworks in which Turkish literature has begun to form. During Islamic periods, the religions and commentaries were used to teach people about new religions. Especially comments on Arabic-Persian translations were used for this sacred duty.Şerh-i Makâlât-ı Sayyid Ahmad Kebîr which constitutes the subject of this thesis XVIII. centuries, a person named Süleyman has been wrote by line of Nesih, and he is a believer from 25 parts and the end of a tractate. The information about the copyyist of the text which does not have any information and information about the author is also reference in the sources are very limited.Şerh-i Makâlât-ı Seyyid Ahmed Kebîr analysis in fourth chapters. In the first section information about the life and literary personality of Sayyid Ahmad Kebir was given. In the second section, the introduction of the text, the characteristics of form and style, the comparison with the text written in the same name, after being recognized as titles, the contents of the text were included. In the third section, the text was evaluated on the relation between society and literature, religion and literature, philosophy and religion, philosophy and literature. In the fourth part the text was translated from the Ottoman alphabet into the today's Turkish alphabet.Keywords: Şerh-i Makâlât-ı Seyyid Ahmed Kebîr, Religion, Society, Literature.