Dramatik bir gösterim türü olarak Türk kukla tiyatrosu

Abstract

Kukla oyunu; bir sanatçının, insan veya hayvan şeklindeki oyuncak bebekleri eldiven gibi ellerine geçirmek suretiyle veya bebekleri, hareketli yerlerinden bağlanmış ipleri vasıtasıyla manipüle ettiği bir tiyatro veya performans türüdür. Pek çok farklı forma sahip olan kuklaların dünya üzerinde en çok tanınanları ipli kuklalar ve el kuklalarıdır. Dramatik nitelikli Türk kukla tiyatrosu üzerine yapılmış çalışmalar oldukça az sayıdadır ve içerik olarak kısıtlıdır. Türk kukla tiyatrosu tarihi ile ilgili en kapsamlı Türkçe çalışma Metin And'a aittir. And'dan sonra yapılan çalışmalar da çoğunlukla onu tekrarlamıştır. Kukla oyun metinleri üzerine yapılmış bir çalışma ise bulunmamaktadır.Bu çalışmada başlangıcından bugüne dramatik Türk kukla tiyatrosunun tarihi, bütün yönleri ile ele alınmıştır. Bunun yanında elimizdeki oyun metinleri üzerinde dil, halk kültürü ve bağlam açısından inceleme yapılmıştır.Sonuç olarak kuklanın Türkler arasında tarih sahnesine çıktıkları andan itibaren bilindiği ve kukla ile ilgili yazılı kayıtlara XI. yüzyıldan itibaren rastlanıldığı tespit edilmiştir. Türk kukla tiyatrosu, uzun bir tarihi seyirden sonra XIX. yüzyılın sonlarında form değiştirmiştir ve bu şekli ile bugün de yaşatılmaya devam etmektedir.

Puppet play; a type of theater or performance that an puppet artist manipulates human or animal shaped inanimate dolls by passing the hand like a glove or by manipulate yarn bound from jointed places. Puppets have many different forms. The most known of them in the world are hand puppets and string puppets.Studies on dramatic Turkish puppet theater are very few and content of the studies is limited. The most comprehensive Turkish work on the history of the Turkish puppet theater belongs to Metin And. The studies have been made after Metin And also mostly repeated his works. There is no study on puppet play texts yet. In this work, the history of the dramatic Turkish puppet theater has been handled with all its aspects since the beginning. Besides, the puppet play texts are examined in terms of language, folk culture and context.As a result, it was found that puppets were known to the Turks from the time they were on their existence of history and written records of related to puppet have been found since XI Century. The Turkish puppet theater, after a long historical journey changed its form the end of XIX Century and it still continues to be alive today with the same form.