Tam zamanında üretim sisteminin muhasebe üzerindeki etkileri ve bir uygulama

Abstract

TÜRKÇE ÖZET Bu tezin amacı, yaklaşık son on beş yıldır iş dünyasında yaşanan yoğun rekabet ve bu rekabet ortamında ayakta kalmak isteyen şirketlerin üretim sistemlerinde yapmış oldukları değişikliklerden birinin maliyet ve yönetim muhasebesi üzerindeki etkilerini incelemektir. Son zamanlarda üretim sistemlerinde çağdaş gelişmeler olarak adlandırılan en önemli gelişme Tam Zamanında Üretim (Just-In-Time) sisteminin ortaya çıkmasıdır. Bu sistemde ana amaçlar üretimin planlanması, kontrolü ve bu sayede de `sifu hata` ve `sıfır stok` gibi idealleri yakalayarak işletmenin toplam maliyetlerinde azalma yoluna gidebilmektir. Bu çalışmada Tam Zamanında Üretim Sisteminin ortaya çıkış nedenleri ve tarihsel gelişimi birinci bölümde ele alınmıştır. İkinci bölümde, bu tezin amacının yeni bir üretim sisteminin muhasebe açısından incelenmesi olması nedeniyle maliyet ve yönetim muhasebeleri ana hatlarıyla incelenmiştir. Üçüncü ve Dördüncü bölümlerin konusunu ise sırasıyla Tam Zamanında Üretim Sisteminin felsefesi, bunun işletme fonksiyonları ve verimliliğe etkileri, geleneksel sistem ile kıyaslaması ve Tam Zamanında Üretim Şartları altında maliyet yönetimi teşkil etmektedir. Beşinci bölümde, Geleneksel Üretim Sistemi ve Tam Zamanında Üretim Sistemi muhasebeleri maliyet ve yönetim muhasebeleri açısından karşılaştırılmış, altıncı bölümde de Türkiye'deki uygulanabilirliği tartışılmıştır. Son bölümde ise yine 1980'li yıllarda ortaya çıkan ve Tam Zamanında Üretim sistemiyle aynı paralelde kullanılan Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (Activity Based Costing) Sistemi kullanılarak bir örnek uygulamaya yer verilmiştir. Sekizinci bölümde de sonuç kısmı yer almaktadır. VI

ABSTRACT The purpose of this thesis is to examine the effects of new developments and changes which are set up in a lot of companies because of competitive situations in business area generated approximately in last fifteen years. In the last decade, the most important development in production systems has been the generation of Just-In-Time (JIT) Production System. The main aim in this system is to success in reducing the total production costs by providing the `zero stock` and `zero defect` with the help of the production schedule and control. In this thesis, the reason for generation of JIT and its historical background has been studied in the first chapter. Since the reason of this thesis is to analyse a new production system with respect to Accounting, in the second chapter Cost and Managerial Accounting has been studied. In addition, the third and forth chapters include the philosophy of JIT, its effects on managerial functions and productivity, its comparison with the Conventional Production System and the conditions of JIT under the Cost Management. In the fifth chapter, the Conventional Production System and Just-in- Time Production System have been compared with respect to Cost and Managerial Accounting. In the sixth chapter, the adaptability of this system under the condition of Turkey has been argued. At the last chapter a case study has been executed by using the System of Activity Based Costing (ABC) which is arised in 1980s and evaluated in the same category with Just-In- Time. The eight chapter include the result of this thesis. VII