Kuruluşundan günümüze azınlık ve yabancı okulları ve bu okullardan mezun olan öğrencilerin Türk toplumunda üstlendiği roller

Abstract

TÜRKÇE ÖZET ANAHTAR KELİMELER: Azınlık Okulları, Yabancı Okulları, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye Cumhuriyeti, Türk Toplumu, Misyonerlik, Siyasi Faaliyetler, Okul, öğrenci. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethinden sonra, azınlıklara tanıdığı inanç ve ibadet serbestiyeti ile birlikte, azınlık okulları da açılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti'nin hızla gelişerek büyümesi ve üç kıtanın kavşak noktasında stratejik bir bölgede bulunması nedeniyle, bütün dünyanın ilgisini çekmiştir. Bunun içindir ki, Hıristiyanlık alemi kutsal yerleri bahane ederek, bu önemli bölgelerde söz sahibi olmak için, misyonerleri Osmanlı topraklarına göndermişlerdir. Osmanlı Devleti'ne gelen bu din adamları, daha çok politik amaçlı insanlar olup, çalışmalarını da açtıkları okullar ve hayır kurumları kanalıyla yürütmüşlerdir. Bazı yabancı ülkelerin ve misyoner teşkilatlarının destekleri ve teşvikleri ile, Osmanlı topraklarında açılan azınlık ve yabancı okulları, amaç birliği içinde yürüttükleri faaliyetlerle en ücra yerlere kadar yayılmışlardır. Yabancı devletlerin büyük baskılan sonucu çıkarılan, kapitülasyonlar, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Ferman-ı Adalet ve Kanun-i Esasi ile de büyük haklar elde ederek, Osmanlı'da `Yabancı Devletler` gibi bir konuma yükseltilmişlerdir. Azınlık ve yabancı okullarının faaliyetleri arasında; azınlıklara lider yetiştirme, Türk eğitim ve kültürünü etkileme, Türk öğrencilere yönelik siyasi çalışmalarda bulunma, etnik ve dini huzursuzluk çıkarma, önemli stratejik bölgelerde varlık gösterme, Arap, Bulgar, Yunan, Sırp, Kürt ve Acem gibi unsurları Osmanlı'ya karşı kışkırtma gibi hususları saymak mümkündür. Osmanlı Devleti ise, güçlü olduğu dönemlerde bu tür faaliyetleri müsamaha ile karşılamış, sıkıntılı olduğu zamanlarda da, aldığı bir takım tedbirleri tam olarak uygulayamamıştır Kurtuluş savaşında düşmanla işbirliği içinde olan bu kurumlar, Cumhuriyet döneminde bazı düzenlemelerle, kontrol altına alınmıştır. Ancak, bundan sonra da, azınlık ve yabancı okullarının büyük bir kısmı misyonunu sürdürmüşlerdir. Bugün, yabancı okulları, Özel öğretim kapsamındaki, özel Yabancı Okulları statüsüne çevrilmiştir. Azınlık okulları ise, devletin kontrolünde eğitim ve öğretimlerine devam etmektedir. XI

SUMMARY KEYWORDS: Minority schools, foreign schools, Ottoman Empire, Turkey Republic, Turkish people, agentless, political activations, school, student. After conquer of Istanbul by Fatih Sultan Mehmet, the minority schools are begun. Because of strategic position and develeping of Ottoman Empire, other world nations had interested of Ottoman Christian world had sended agents for holy areas in this district. Coming peoples do Empire who were very political aims and religion men. They had opened some minority school and continoued their agentless activations. Because of the some countries and missionary organations and foreign schools that founded in Ottoman Empire were sprawled for aims. Capitulations that owing to pressure of foreign countries was taken out and it has got a great deal of fees, the has got situation as `Foreign Countries in Ottoman Empire`. Minority and foreign schools were aimed as fallows; Leader biringup for minority to affect of Turkish cultur and education, political to be in activity for Turkish students, ethnical and relagion to make a row, to make one's presence in basis region; Arabians, Bulgarian, Greeks, Serbians, Kurdish and Persions were provoked. These activities were lenienced from Ottoman Empire in Strang terms but it has been unable to endure pressure in weak terms. These foundations cooperationed with together enemy in the Turkish Independence war but they were controlled in republic terb. In spite of these, the activities of these foundaditions went on in today, foreign schools were changed as special foreign schools status and minority schools went on education and instruction activities in controlled of government. XII