Osmanlı kefalet sistemi ve 1792 tarihli bir kefalet defterine göre Boğaziçi

Abstract

ÖZET Osmanlı tarihinde düzenin devamı için takip olunan usullerin ve bunların nitelikleriyle uygulanabilirliğinin tesbiti amacıyla yapılan çalışmada kefalet konusuna temas olunmuştur. Kefalet uygulamasında şahısların birbirlerine kefil olması zorunluluğu getirilerek bir çeşit oto-kontrol sistemi kurulmuştur. Her düzende bir yapı ve bu yapının yürümesi için oluşturulmuş bir takım esaslar bulunmaktadır. Osmanlı toplumu içinse genellikle yapı araştırmaları yapılmaktadır. Ancak yapının bizzat yürümesini sağlayan unsurların ne olduğuna pek girilmemektedir. Osmanlı sosyal düzeninin yürümesini sağlayan kendine has bir takım maddi ve manevi yaptırımlar bulunmaktadır. Bu araştırmada bunlardan sadece birisinin, yani kefalet sisteminin mahiyeti, uygulanışı, aksayan yönleri özellikle Arşiv belgelerinden tahlil ve tesbit olunmaya çalışılmıştır. Kefalet kısaca şahısların birbirlerine kefil edilmeleriyle onları birbirinden sorumlu hale getirmektir. Böylece yasaları ihlal edip kaybolan bir şahsın bulunması kefiline düşmektedir. Kefalet sistemiyle Osmanlı'nın bir dereceye kadar düzeni sağladığı görülmektedir ki aslında devletin düzen bozukluğunu önlemek için aldığı tedbirlerin ilkidir. Kefalet gruplar halinde şahısların birbirlerine kefil edilmesi veya muayyen olaylarda şahısların birbirlerine ferden kefil olmaları şeklinde umumî ve ferdî denilebilecek başhca iki türde görülmektedir. Umumî kefillemelerin diğerinden ayrılan en önemli Özelliği ise şahsın kefilli olmak zorunluluğudur. Kefalet uygulamasından özellikle büyük şehirlere göçün önlenmesi, genel asayişin sağlanması ve beledi nizamın yürütülmesinde yararlanılmıştır. Belki bu günde özellikle ticari sahada bu tip bir müteselsil kefilleme sistemine ihtiyaç bulunmaktadır. VI

SUMMARY The System of Ottoman Bail and the Bosphorus in 1792 According to A Bail Register The Ottoman Empire administered the community with some precautions and established the public order. One of the precautions was the bail system. In this system, people bailed each other. The first section of this study is devoted to an analysis of the bail system. In the second section, one of the bail registers is transcribed. The bail register here selected for this study is listed as number 881 in the (Bab-i Asafi Divan Kalemi), A.DVN catalog of the Ottoman State Archives in Istanbul. The Ottoman artisan groups are mentioned in the registration book from Kadıköy to Anadolukavağı and from Beshiktash to Rumelikavağı. The following section is devoted to the tables of the registration book (BOA, A.DVN 881), dated 1792. From the accompanying tables we learn the names, regional and total number of Ottoman artisans in 1792. Keywords: Bail, Ottoman social structure, Ottoman Archives, Bosphorus, Ottoman artisans