İslamın kelamında isbat-ı vacib

Abstract

ÖZET `İslam Kelâm' ında İsbât-ı Vâcib` ismini taşıyan çalışmanın giriş bölümünde kendiliğinden var olup hiçbir illete muhtaç olmamakla beraber bütün varlık silsilesinin de kaynağı ve ilkesi olan `Zorunlu Varlık (Vâcibu'l-Vücud)` hakkında filozofların görüşleri zikredilmekle beraber aynı zamanda isbât-ı vacibin tanımı ve tahlili yapılmaktadır. Birinci bölümde isbât-ı vâcib mevzuunda Kur'an-ı Kerim ve hadislerin işaret ettiği veriler ışığında Allah' m varlık delilleri incelenmektedir. İkinci bölümde İslam dünyasındaki bazı kelamcı ve filozofların isbât-ı vâcib mevzuunda ortaya koymuş oldukları deliller tarihî silsileye riayet edilerek, `Hüdûs delili`, `İmkân delili`, `Gaye ve nizam delili` ve `Hareket delili` başlıkları altında ifade edilmektedir. Bunlar ifade edilirken sadece eski dönemdeki kelamcı ve filozofların görüşleriyle yetinilmemiş aynı zamanda muasır düşünürlerin de görüşleri zikredilmiştir. Üçüncü bölümde Batı dünyasındaki bazı önemli düşünürlerin isbât-ı vâcib hakkındaki görüşleri, yine tarihî silsileye riayet edilerek, `Ontolojik delil`, `Kozmolojik delil`, `Gaye ve nizam delili` ve `Ahlak delili` başlıkları altında verilmektedir. Dördüncü bölümde İsmail Fenni Ertuğrul, Ömer Ferit Kam, Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi, izmirli İsmail Hakkı, Elmalılı M. Hamdi Yazır ve Manastırlı İsmail Hakkı'nın görüşleri ışığında çağdaş Müslüman-Türk bilginlerinin isbât-ı vacible alakalı görüşlerine yer verilmektedir. Beşinci bölümde ise son dönemlerde ülkemizin yetiştirdiği İslam âlimlerinden olan Said Nursî'nin kelam metodu ve isbât-ı vâcib mevzuundaki görüşleri `Hz. Muhammed delili`, `Kainat delili`, `Kur'an delili` ve `Vicdan Delili` başlıkları altında incelenmektedir. xSonuç bölümünde ise Said Nursî'nin kullanmış olduğu isbât-ı vâcib delilleriyle kendisinden önceki kelamcı ve filozofların kullanmış oldukları deliller kıyaslanarak genel bir değerlendirme yapılmaktadır. xı

SUMMARY At the introduction section of the work called `Proving of the existence of God in the Islamic Theology`, philosophers opinions are being presented about the `Absdute Existence` who is the source and the principle of the whole of the existence and life and about the ona who needs nothing and has become exist by oneself. Along with this definition and analysis of the proving of the existence of God is being made. At the first section, the evidences which prove Allah's existence are being examined in the light of the data which are pointed by the Holy Koran and hadith about the proving of the existence of God. At the second section the evidences which have been put forword by some of the theologians and philosophers in the Islamic world are being presented under the `Innovation evidence`, `Opportunity evidence`, `Aim and order evidence` and `Movement evidence` headings. While doing this, not only the philosophers and theologians opinions of old ages but also thinkers opinions of modern ages have been presented. At the third section some of the important thinkers opinions from Western world are given under the following headings, `Ontologic evidence`, `Cosmologic evidence`, `Aim and order evidence` and `Morals (ethics) evidence`. The fourth section of the work includes the modern Moslem-Turkish scholars views about the proving of the existance of God in the light of the Ismail Fenni Ertuğrul, Ömer Ferit Kam, Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi, İzmirli İsmail Hakkı, Elmalık M. Hamdi Yazır and Manastırlı İsmail Hakkı's views. At the fifth section Said Nursî's opinions -who is one of the Islam scholar of our country- about the method of Islamic theology and proving of the existence of God are being examined under the `The Prophet Mohammed evidence`, `Universe evidence`, `The Koran evidence` and `Conscience evidence` headings. XllAt the conclusion section o general evaluation is being made by comparing the the proving of the existence of God evidences used by Said Nursî with the evidences used by the Islam theologians and philosophers preceeding him. xni