Kemal Tahir`de batılılaşma: Türk modernleşmesine farklı bir yaklaşım

Abstract

ÖZET Batılılaşma konusu Osmanlı/Türk düşünce dünyasının en temel konularından biridir ve Türkiye'nin siyasal ve toplumsal yapısına ilişkin çalışma yapanların daima yüz yüze geldiği bir konudur. Batılılaşma konusunun, Kemal Tahir'in düşünce dünyasının da mihverini teşkil ettiğini söylemek abartılı bir ifade olmaz. Bu durum deneme ve söyleşilerinde olduğu kadar romanlarında da açıkça görülmektedir. Onun bir düşünce adamından çok sanatçı kişiliğinin önde olması, batılılaşmayı nasıl algıladığı ve nasıl ifade ettiği hususundaki merakı daha da artırmaktadır. Hatırı sayılır oranda edebiyatçı ve sosyal bilimci üzerinde hala etkisini sürdürdüğü bilinen Kemal Tahir, Osmanlı'nın sön dönemlerinden bu yana, batılılaşma ile ilgili çalışma yapanların kahir ekseriyetinden farklı olarak, batılılaşmayı, siyasal ve kültürel kurumların Batı 'dan ithalinden çok, bir kapitalistleşme süreci olarak algılamaktadır. Ki bu bakış açısı, daha sonra, kendisinden etkilendiği sanılan bir çok bilim adamında da görülmüştür. Kemal Tahir, Osmanlı/Türk toplum yapısının kapitalistleşmeye elverişli olmadığım düşünmekte, bu hususta yapılan bütün çabaların sonuçsuz kaldığını/kalacağım ileri sürmektedir. Bu düşüncesinin sonucu olarak da Türkiye'nin, ancak sosyalizmi benimsemesi durumunda `kurtulacağını` söylemektedir. Fakat onun sosyalizmi asla bir Sovyet sosyalizmi olmadığı gibi, herhangi bir Batı ülkesinde ortaya çıkan bir sosyalist model de değildir. Hatta bu, Marxismin bunca yıl sonra aynen tatbiki de değildir. Ancak o, Marxismi de reddetmemekte, ondan yararlanılması gerektiğini kabul etmektedir. Onun sosyalizmi, kısaca, Türkiye'nin tarih ve kültüründen yola çıkıp üretilecek bir sosyalizmdir. Osmanlı'nın antifeodal ve özel mülkiyet karşıtı bir sistem olması, Türkiye toplumunu, kapitalizmden çok sosyalizme yatkın kıldığından, sosyalizme geçiş, ona göre, kapitalistleşme sürecinde yaşananlar kadar sancılı da olmayacaktır. VI

SUMMARY Keywords: westernization, modernization, bourgoise, capitalism, socialism, Asiatic mode of production, feudalism, Ottoman empire, Kemal Tahir. Those studying political and social structur of Turkey can not but avoid dealing with the problem of westernization, which is one of most crucial subjects of Ottoman/Turkish thought. It is, therefore, not surprising that influential social scientists and man of letters have discussed various aspects of the subject. It is not an exaggeration to point out that the subject of westernization constitutes the focal point of Kemal Tahir's thought. This can be clearly seen in his novels as well as essays and interviews. Considering that he is more known for his literary contributians than his intellectual abilities, it is interesting to examine how he approaches to the subject of westernization. Since a significant number of social scientists and man of letters have been influenced by Kemal Tahir's thought an analysis of his ideas can be seen as a contribution to the study of Turkish political thought. What distinguishes Kemal Tahir from those who regard westernization as an imitation of western political and cultural institutions is that he believes that westernization is, more than anything else, a process of capitalism. This suggestion has influenced many tidnkers. Kemal Tahir argues that Ottoman/Turkish social structure is inimical to capitalism. As a result of this, all efforts to sow the seeds of capitalism in Turkey are bound to failure. A corollary of this view is that Turkey's `salvation` will be through socialism. Although he does not reject Marxism, his socialism is not modelled an Soviet experience. Nor is it similar to western socialism. His view of socialism is based upon historical and cultural features of Turkish society. In his view, Since Ottoman system was not feudal and hostile to private property, the transition to socialism would not be as painful as in the process of capitalism. VII