Sanayileşme sürecinde Türkiye imalat sanayiinde yapısal değişme

Abstract

ÖZET Gelişmekte olan ülkeler, iktisat politikasının temel amaçlarından biri olan iktisadi kalkınmalarını ancak sanayileşerek sağlayabilirler. Sanayileşme aşamalarında başarılı olabilmeleri için uygun stratejilerin seçilmesi gerekir. Sanayileşme için seçilebilecek stratejiler, ithal ikameci sanayileşme stratejisi ile ihracatta yönelik sanayileşme stratejisidir. Bu stratejiler birbirinin alternatifi olmaktan çok birbirinin tamamlayıcısı niteliğindedir. Cumhuriyettin kurulmasıyla birlikte sanayileşme çabasına giren Türkiye ithal ikameci sanayileşme stratejisini benimsemiş, 1960'lı yıllardan itibaren bilinçli ve planlı biçimde bu stratejiyi uygulamıştır. İthal ikamesinin gerçekleştirilmesi amacıyla; yerli sanayii dış rekabette karşı korunmuş, sanayii yatırımları özendirilmiş, gelir ve ücret politikalarıyla iç talep güçlendirilmeye çalışılmış ve aşırı değerlenmiş kur politikası uygulanmıştır. 1980'li yıllara gelindiğinde ekonomide yaşanan ithalat tıkanıklıkları, dış ödeme güçlükleri vb. sorunlar sonucunda ekonominin içine düştüğü buhran strateji değişikliliğini zorunlu kılmış ve ihracatta yönelik sanayileşme stratejisine geçilmiştir. Bu süreçte, düşük ücret, pozitif reel faiz, ihracatın çeşitli araçlarla teşvik edilmesi, devalüasyon ve esnek döviz kuru rejimi, ithalatta liberasyon sağlanması gibi araçlar kullanılmıştır. Türkiye'de uygulamaya konan bu sanayileşme stratejileri ile imalat sanayiinin bünyesinde yapısal bir değişme amaçlanmıştır. Sanayileşme de sağlanan gelişme ile birlikte imalat sanayiinin büyüme oranları yükselmiş, imalat sanayiinin gayri safı milli hasılaya katkı payı artmış, imalat sanayiinde verimlilik ve teknolojik gelişme seviyesi yükselmiş, ihraç ürünleri arasında imalat sanayii ürünlerinin payında önemli artışlar sağlanmıştır. Bütün bu gelişmelere rağmen hedeflenen yapısal değişmenin sağlanamadığı ve geçmişte olduğu gibi günümüzde de ekonominin yapısal sorunlarının devam ettiği söylenebilir.

SUMMARY One of the important targets of the economic policy of the developing countries has been to industrialize abruptly. For this reason, they have to choose the appropriate economic policies to arrive at this target. For the developing countries to industrialize, the policies that are suggested are import substitution policy and export-oriented industrialization policy. These policies complement each other rather than substituting each other. Turkey tried to actualize her industrialization target through the import substitution policy in the 1960's. With the help of this policy, Turkey aimed at protecting her domestic market from the external competition and hence encounanging the domestic firms much more for the domestic market. However, toward, the beginning of the 1980's, the bottlenecks experienced in imports and difficulties faced with the balance of payments forced Turkey to change her import substitution policy. Therefore, Turkey began to use another policy, namely, the export-oriented industrialization policy. It aimed at encouraging the domestic firms to export more through the persistant devaluation, low wage policy and other export incentives. Although the industrialization policy that Turkey tried to implement could not succeed to change the structural characteristics of manufacturing sector, they achieved its goal to some extent. In particular, the structural transformation in the 1980's increased Turkey's growth capability to some extent. The export share of manufacturing sector and its share comparison to the agricultural sector also increased. However, although all these improvements, Turkey has been still experiencing important structural problems in her manufacturing sector..