Küresel iktisat politikaları ve Türkiye ekonomisi

Abstract

ÖZET 1980'li yılların özellikle ikinci yarısından itibaren dünyada önemli sosyal, politik, teknolojik ve ekonomik değişikler oldu. Bu değişiklikler içinde en önemlisi ve tartışılanı küreselleşmedir. Küreselleşme, uluslararası ticaretin yaygınlaşması, emek ve sermaye hareketlerinin artması, ülkeler arasındaki ideolojik kutuplaşmaların sona ermesi, teknolojideki hızlı değişim sonucunda ülkelerin gerek ekonomik, gerekse siyasal ve sosyo-kültürel açıdan birbirlerine yakınlaşmaları olarak tanımlanabilir. Küreselleşme kendisini ekonomik, siyasal ve sosyo-kültürel olmak üzere üç farklı alanda göstermektedir. Ekonomik açıdan küreselleşme özellikle 1980'li yıllarda önem kazanmıştır. Ekonomik anlamda küreselleşme, ülkeler arasında sermayenin, malların ve emeğin dolaşımını zorlaştıran engellerin azaltılarak dünya ekonomisinin serbestleştirilmesi ve dünyanın ekonomik bir bütün oluşturma sürecinin hızlandırılmasıdır. Geçen 20 yıl içinde ulusal ve uluslararası düzeyde, dünya ekonomisinde, küreselleşme doğrultusunda önemli değişiklikler gözlenmektedir. Birçok ülkenin ekonomik politikaları yapısal reform üzerine yoğunlaşmıştır. Bu reformların amacı temelde yaşanan ekonomik sıkıntıların aşılmasına yöneliktir. Bu amaçla kişi ve kuruluşların faaliyetlerini arttırma, devletin düzenleme ve kontrollerim azaltma yoluna gidilmiştir. Özelleştirme, üretim, emek ve finans piyasalarının düzenlenmesi, vergi reformları, kamu sektörünün verimliliğinin arttırılması ve faaliyetlerinin sınırlandırılması gibi birçok alanda, liberalleşme eğilimi gözlenmiş, sonuçta ekonomiler daha serbest, daha açık hale gelmiştir. Dünyadaki bu gelişmelere paralel olarak, Türkiye ekonomisinde de hızlı bir dönüşüm yaşanmıştır. 1962- 1980 yılları arasında izlenen ithal ikamesi politikası, Türkiye'de 1980'den itibaren yerini ihracata dönük büyüme politikasına bırakmıştır. Türkiye 1980-1989 yılları arasında öncelikle mal piyasalarını dış pazarlara açarak dünya ekonomisine entegre olmaya çalışmıştır. 1989 yılına gelindiğinde Türkiye sermaye hareketleri üzerindeki tüm kısıtlamaları kaldırarak, kambiyo rejimini tamamıyla serbestleşmiştir. Böylece Türkiye ekonomisi dünya pazarlarına entegrasyon ve küreselleşme sürecinde yeni bir dönemeci gerçekleştirdi. Türkiye'nin 1980 serbestleşme ve yapısal değişim programının temel amaçlarından birincisi dışa açık bir ekonomiye geçişi sağlamaktı. Bu amaçla dış ticaret serbestleştirildi ve yabancı sermaye girişini özendirici tedbirler alındı. Programın ikinci amacı ise kamu kesiminin iktisadi faaliyet alanına daraltmaktı. Bu amacı gerçekleştirmek için kamu harcamalarının azaltılması ve kamu kuruluşlarının özelleştirilmesi hedeflenmişti. 1980 sonrası uygulamaya konulan bu politikalar içinde dış ticaretin serbestleştirilmesi politikası, bu dönemde en kararlı uygulanan politika olmuştur. Türkiye'nin bu dönem içinde dış ticaretin yapısal değişimi ve serbestleşmeyi gerçekleştirebildiği söylenebilir. 1980 yapısal reform programının ilk boyutunda belli bir basan elde eden Türkiye, kamu kesimi boyutunda istenileni gerçekleştirememiştir.

SUMMARY The world economy has changed profoundly over the last twenty years, particularly after the second half of 1980s, following a substantial political, social and technological transformation. These changes lead us to a very popular concern, the debate of globalisation. During this period, the world has become more integrated economically, politically and socio-culturally as a result of advances in communication and information technologies, reduced trade barriers and increase in international trade and factor mobility, reduced barriers to foreign investment and end of cold war. During the last two decades more and more countries based their economic policies on structural reforms. The common aim of these reforms is basically to overcome the inadequate economic conditions. To achieve this, private entrepreneurship is encouraged while reducing the state controls and regulations. There has been a considerable tendency towards liberalisation, such as privatisation, reducing the share of public sector in production and tax reforms. Thus, economies become relatively much liberal and open. The Turkish economy has experienced a rapid transition parallel with the trend mentioned above. The import substitution policy of 1962-1980 is replaced by the export oriented growth policy in 1980. During the period 1980-1989, Turkey has tried to be integrated to the world economy by primarily opening its production market to foreigners. In 1989, Turkey has removed all the restrictions on capital movement, and liberalised the foreign exchange market hence, improved the process of globalisation and integrating the Turkish economy to the world markets. The first goal of Turkey's `liberalisation and structural transition reform programme` in 1980 was to establish the conditions for an open economy. For this to be achieved the international trade is liberalised and the inflow of foreign investment is encouraged. The second one was to limit the role of public sector in the economy. Hence, the programme focused on privatisation of public institutions and on reducing the government expenditures. Amongst these policies applied after 1980, trade liberalisation policy was applied more decisively. It could be said that during this period Turkey has accomplished the trade liberalisation and the structural reform of foreign trade. However, it has failed m transforming the public sector. VI