El-Muvafakat`ta hukuk metodolojisi

Abstract

İslam Hukuku; dini [vahyi], kutsal, değişmez olarak tanımlamıştır. Hukuk teorisiyle sosyal değişim arasındaki ilişki ise temel problemlerden birisidir. Hukuk veya kanun kendisini değişmek için zorlayan sosyal değişimler için nasıl cevap verecektir? Nasslar sınırlı, olaylar ise sınırsız. Dindeki hukuk boşlukları [meskutun anh] acaba bu değişimlere cevap vermede yeterli mi? Ayrıca insani değerlerin önem kazandığı, insan haklarıyla ilgili olarak eşitlik, hürriyet, sosyal adalet, kişi dokunulmazlığı, özel hayatın gizliliği, manevi hürriyetler, din ve vicdan hürriyeti, fikir açıklama hürriyeti gibi hakların fevkalade ön planda olduğu zamanımızda İslam'ın cevabı nedir? Veya Kur'ani yaklaşım nasıl olmalıdır? Bu sorulan cesaretle kendisine soran Şatibi, kendi sistematiği içerisinde cevap olarak `maslahat` kavramını ortaya koymuştur. Onun bu düşüncesi, hukuk kavramı ile sosyal değişim arasındaki ilişkiyi düzene koymayı amaçlamış ve başardı da olmuştur. İslam hukuk nazariyesinin temel özelliği olarak, işleyişini tartışmıştır. Bu yüzden Şatibi, ilgisini eğitiminin daha ilk zamanlarında, kendisine sorduğu sorularla usul-ü fikha yöneltmiş ve cevap aramıştır. Sorularının cevabının geleneksel hukuk anlayışında olmayacağını çok iyi görmüş ve günümüzde bile; `İslam Hukuk Felsefesi'V'Makasıdu'ş-Şeria` ya da Dinin Gayeleri, Hükümlerin Konuluş Amaçlan fazla araştırılmamış; tartışılsa da başarılı bir şekilde sosyal değişime hukuk adaptasyonunu sağlayacak metodunu izah etmiştir. Bu tezin amacı da küçük de olsa temel hak ve hürriyetler, hukuk metodoloji konularında İslam'ın felsefesini açıklamaya çalışmaktır. Tez çalışmamızda daha çok büyük bilgin Şatibi'nin düşüncelerini özetlemeye çalıştık. Onun döneminde hakların nasıl korunduğu ve kullanıldığı; İslam'ın hür düşünceye sağladığı katkıları açıklamaya çalıştık. Özellikle dinin zaruretleri [beş temel ilke: Can, nefis, akıl, nesil ve mal] ve içtihat konularının İslam'da, bugünkü manada insan temel hak ve hürriyetlerini ortaya koyduğu sadece farklı kelimelerle ifadelendirildiğini gördük. Zaten Şatibi'nin de referans olarak verdiği Kur'an ayetleri İslam'ın felsefesini ortaya koyuyor. Sonuç olarak İslam'ın inşam hem dünya hayatında hem de ahiret hayatında, kişi merkezli haklarını koruduğunu ve zayi etmediğini söyleyebiliriz. İnsan haklarını ölüm ve sonraki hayata taşıyarak mutlak adaleti gerçekleştirmektedir. VI

KEYWORDS Law Religion İslam Rights Islamic law define the religionholy and constant The relationship between law theory and social change is one of the essential problems. How will the law answer the social change that forces itself to change? `Nass`' are limited, but events aren't. Wonder if is `meskutun anh` enough to answer social changes? Furthermore, nowadays, that humanitarian values getting important, rights such as equality, freedom, social justice, personal security, moral freedom, freedom of consience and religion take an important place, what is the answer of Islam? Or how should be the approach of Qur'an? Shatibi, who asked these questions himself bravely, put forward the concept of `maslahat` as an answer in his systematic. This idea of aspired to regulate the relationship between thery of law and social variation and and succeeded. He argue the way of process of Islamic law as an essential principal of theory of Islamic law. Thats why at the very beginning of his education he directed his intrest to `Usul-ü fikh` with the questions he asked himself and looked for the answer. Yüdıray SİPAHİ Eylül-2002 VII