Çemişgezek ilçesindeki Alevi vatandaşlarımızın dini yaşantısı

Abstract

ÖZET Çemişgezek tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi olduğu gibi, islam döneminde de çeşitli Selçuklu Beylikleri arasında çekişmeye sahne olmuş bir kale şehri durumundadır. Bu bağlamda Saltuklulardan bir kolun gelip burada beylik kurması da en önemli gelişmelerden biri olmuştur. Bölgedeki Osmanlı hakimiyetinin ilk dönemleri ve öncesinde Çemişgezek, tüm Dersim bölgesinin merkezi durumundadır. İlk Selçuklu akınları ile birlikte Dersim'in dağlık bölgelerine genelde Alevî Türkmenler yerleşirken, Çemişgezek ve Pertek gibi Murat ve Fırat nelıirlerinin kıyısındaki kısmen ovalık olan bölgelere ise genelde Sünnî Türkmenler yerleşmiştir. Osmanlı hakimiyetinin son dönemine kadar Çemişgezek'de Alevî nüfusun oranı %2'yi geçmemektedir.1 Sayılan o dönemde yüzün üzerinde olan Çemişgezek köylerinden, Alevîlerin yaşadığı köyler ise Kıraçlar, Yemişdere, Laluşağı ve Doğan gibi birkaç köyden ibarettir. Cumhuriyet dönemi ile birlikte Çemişgezek ilçesindeki Alevî nüfus hızla artmıştır. ilçenin Kuzeydoğusunda yer alan beş köyde ve güneydeki bir köyde `Zaza Alevileri`; ilçenin güneyindeki diğer beş köyde de `Savak Alevileri` oturmaktadır. İlçede Babamansur, Derviş Cemal ocakları talipleri ağırlığı oluşturmaktadır. Halk gündelik telaşı ile öğretiden uzaklaşmıştır. Alevi olduğunu bilmenin ötesinde hiçbir şey bilmeyen pek çok insan vardır. Uzun yıllardır cem yapılmamaktadır. Cemsiz, cemaatsiz büyüyen ikinci, üçüncü kuşak bir nesü yetişmektedir. Bununla birlikte son yıllarda kıpırdanmalar başlamjştff. Hçede Aşure günleri düzenlenen etkinlikler bunun en önemli kanıtı sayılabilir. Köyde ve çevre köylerde San Saltık Ocağı talibi olmamasına rağmen, cemlerde ve cenazelerde bölgede en etkin olan dede, San Saltık Ocağından Hozath Ahmet Saltık Dede'dir. Köylüler cenazelerine dede gelemezse cami imamım çağırmakta, her iki halde de sela verilmekte, cenaze namazı kddınlmaktadır. 1 BULUT, Faik; Belgelerle Dersim Raporları, s. 105. XIBölgede namaz kılan Alevî vatandaş yoktur. Ramazan orucu tutmamakta yerine Hızır ve Muharrem oruçları tutmaktadırlar. Muharremde ve Hızır'da kurban kestikleri gibi, hali iyi olanlar Kurban Bayramında da kesmektedir. Alevî toplumun, inançları yönüyle bir belirginlik yoktur. Neye ne kadar inandıklarını kendileri de çok kestirememektedirler. İlçe Alevileri terörden fazla zarar görmemişlerdir. Köylerden aşın bir göç vs. gerçekleşmemiştir Sünnilerle ilişkileri her geçen gün daha sıcak bir ortama kaymaktadır. Bu da bölge barışı ve millet bütünlüğümüz adına ümit verici bir gelişmedir. XII

SUMMARY Çemişgezek had been a settlement center throughout the history and it was a castle-city which had been the scene to the quarrels between the Seljuk tribes during the Islamic period. At that point a clan from Saltuks coming to the region and settling there had been one of the most important event in its history. Çemişgezek was the canter of the whole Dersim region at the early times of the ottoman domination and before. With the help of the first seljuk attacks the Alaouite Turkomen generally settled the mountainous parts of Dersim and the Sünnî Turkomen generally settled to the lowland of the region Especially to the settlements such as Çemişgezek and Pertek which are at the banks of Murat and Fırat (Euphrates) rivers. The population of Alaouite people in Çemişgezek had not been more than %2 of the general population duetothe last times of the Ottoman domination. Among Çemişgezek villages, More than a hundred at that periotjOnly some of them had Alaouite population such as Kıraçlar, Yemişdere, Laluşağı and Doğan. At the time of Turkish Republic the Alaouite population in Çemişgezek had increased rapidly. `Zaza Alaouites` have been living in five villages in the north-east and in a village in the south of the town and `Savak Alaouites` have been living in the other five villages in the south. Babamansur and Derviş Cemal Congregations have majority in the town. People have gone away from the Alaouite beliefs and practices because of their daily problems. There are a lot of people who don't know nothing but being Alaouite. `Cem ceremony` (religious ceremony which Alaouites perform) have not been performed for many years. A second and third generation have been grown up, without attending to a congregation or a `Cem ceremony` Within this there have been slight movements about learning the Alaouite doctrine. The activities arranged in the town in Aşure days may be considered as a proof for this movement. Having no congregations of `Sarı Saltık community` in the village and nearby the most active senior dervish in the region at `Cem ceremonies` and funerals is xm`Hozatk Ahmet Saltık Senior Dervish` from San Saltık community. If a senior dervish could not come to their funerals the villagers call an imam for their funerals. In both cases they give the call to prayer (azan) for announcing the death and they perform the ritual prayer for funeral. There aren't any Alaouite people who perform the ritual prayer. They also don't fast during the Ramadan but they fast in Hızır and Muharrem. They also sacrifice in Muharrem and Hızır besides, some of them who are rich enough also sacrifice in Ramadan. There is no clarity about the beliefs of Alaouite society. They can not even guess what they believe and how much they believe. Perhaps the questions asked them for their beliefs may be the ones which they don't ever think about. Alaouite people in the town hadn't been harmed much from the terror in that region. There hadn't been much migration etc. From the villages. Their relations with the Sünnî Muslims becoming more closer and better day by day. This is a hopeful development for the peace of the region and for our national togetherness. XTV