İlk hanefi hukukçularının usul anlayışı

Abstract

ÖZET `İlk Hanefi Hukukçularının Usûl Anlayışı`, ismini taşıyan bu çalışma, giriş ve iki ana bölüm ve de sonuç bölümünden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, ilk Hanefi hukukçularının, mezhebin usûlünün oluşumundaki katkıları ve önemleri anlatılmış, çalışmada takip edilen metot ve yararlanılan kaynaklar hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın konusu olan ilk Hanefî hukukçularının yaşadığı dönemlerde fakihler, delillerden hüküm çıkarmada takip ettikleri metodu yazmaya henüz başlamamışlardı. Onların usûlünü öğrenmenin yolu ise, fu'û konuları hakkında yazdıkları kitapları inceleyip, meseleleri çözmede kullandıkları delilleri ve içtihad usûllerini bu kitaplardan çıkarmaktır. Hilaf tekniği ile yazılmış olan yani kendi mezhep görüşlerini müdafa edip, dayandığı gerekçeleri de bildiren kitaplar da, onların usûllerini öğrenmede en uygun kitaplardır. Birinci bölümde, Hanefi Mezhebinin kurulduğu Irak bölgesindeki ilmî, siyasî ve sosyal hayatın seyri hakkında bilgi verilmiştir. Hanefi hukukçularının usûllerinin oluşumunda, kurulduğu bölgenin etkisine işaret edilmiştir. Irak bölgesi birçok farklı kültür ve medeniyetin doğduğu, farklı sosyal grupların bulunduğu, fikrî hareketlerin yoğunlaştığı bir merkezdi. Bu sebeplerden dolayı birçok uydurma hadis ortaya çıkmaya veya sahih hadisler kabul edilmemeye başlamıştı. Bunlar da, hadisleri kabulde ihtiyatlı olmayı ve re' yi bir kaynak olarak kullanmayı gerekli kılıyordu. İkinci bölümde, Ebu Hanife ve öğrencilerinin hüküm çıkarmada kullandığı kaynaklar tek tek ele alınmıştır. Bunların anlamları ve içeriği, Ebu Yusuf un kitaplarından örnekler verilerek incelenmiştir. Onlar hüküm istinbatında sırasıyla kitap, sünnet, sahabe ve tabiûn kavli, icma, kıyas, istihsan ve örf delillerini bazı ilke ve öncelikleri gözeterek kullanmışlardır. Böylece Hanefî fıkhında belirli bir usûl ve anlayışın hakim olmasını sağlamışlardır. Çalışmada elde edilen verilen ise sonuç bölümünde sunulmuş ve genel bir değerlendirme yapılmıştır.

SUMMARY This study, named `First Hanafi Jurists Method Understanding`, consiosto of an introduction, two main and a conclusion parts. İn the introduction parts, fist Hanafi Jurists' importance and supplement to forming of the madhab has been described and information on the followed method of the study and used sources have been given İn the first part, the information on the historical progress pf social, political and scholar life in a Iraq region where Hanafi madhab was founded. The regional effect to the forming of Hanafi Jurists' methods is marked. İn the second part the sources to judge used by Ebu Hanife and his Students are considered one by by. The content and meaning of them is researched by giving examples from the books of Ebu Yusuf. The obtained data on the study is presented and a general evaluation has been done on the conclusion part. VI