Yahudi aydınlanma hareketi: Haskala

Abstract

Moses Mendelssohn'un düşünceleri ve Aydınlanma perspektifinden, XVIII. yüzyıl Avrupası'nda Yahudiliğin dönüşüm aşamalarını inceleyen bu çalışma, aynı zamanda bu dönüşümün Yahudi tarihine etkisine de ışık tutmayı hedeflemektedir. Nitekim bu yüzyılda Aydınlanma Felsefesi ve sonrasında Fransız İhtilâli ile Yahudilik artık bir ?dinî kimlik? olmaktan ziyade ?etnik kimlik? şekline dönüşmüştür. Bu dönüşümü ilk tetikleyen kişi ?Haskala? nın kurucusu kabul edilen Moses Mendelssohn'dur. Onunla birlikte ?laiklik? ilk defa Yahudiliğe girmiş, dinî ritüeller arka planda kalmış, uygulananlarda ise ritüelin şekli ve içeri değişmiştir. Bunun yanı sıra Mendelssohn'un çalışmalarıyla İbranice yeniden gün yüzüne çıkmış ve modernize edilmiştir. Tevrat'ın İbranice harflerle Almanca'ya tercümesini yapan Mendelssohn, bu tercümenin yanına adı ?Biur? olan bir de tefsir yazarak onu yeni çağa göre yeniden yorumlamıştır. Yahudilik içinde, Mendelssohn ve Haskala hareketinden sonra - gerek takipçileri olarak, gerekse karşı çıkanlar olarak- pek çok yeni akım ve hareket oluşmuştur. Araştırmamızda, Yahudi Aydınlanması Haskala'nın oluşumu ve Yahudi dünyasına etkilerine ışık tutmaya çalışılmaktadır.

Examining Moses Mendelssohn?s thoughts and change process of Judaism in the eighteenth century from the perspective of Enlightenment, this study aims to clarify the influence of this change on Jewish history. Actually, after philosophy of Enlightenment and then, the French Revolution in this century, Judaism turned into an ?ethnic identity? rather than a ?religious identity?. The first initiator of this change is Moses Mendelssohn who is regarded as the founder of ?the Haskalah?. With him, ?laicism? was included in Judaism for the first time; religious rituals played second fiddle; and as to the performed ones, the form and content of them were changed. Furthermore, through Mendelssohn?s studies, Hebrew came to light once again and was modernized. Mendelssohn, who translated the Old Testament into the German language with the Hebrew alphabet, interpreted it as appropriate to new age by writing an accompanying commentary named ?Biur?. After the movements of Mendelssohn and the Haskalah, in Judaism, many new trends and movements -including both the followers and the opponents- came into being. In our research, it is strived to elucidate the Jewish Enlightenment, formation of the Haskalah and its effects on Jewish world.