J. Habermas`ın İletişimsel Eylem Kuramı açısından insan hakları problemi

Abstract

Habermas'ın araştırma programının merkezinde İletişimsel Eylem Kuramı ve iletişimsel rasyonalite kavrayışı bulunmaktadır. İletişimsel rasyonalite fikri ise modernite eleştirisi-savunusunun temelini teşkil eder. Bu çerçevede o, modernite ile geleneksel yaşam formlarının parçalanmasının iki taraflı okunması gerektiğini düşünür. Bu parçalanma yaşama dünyasının rasyonalize olması ve böylelikle kendi içinden bir sistem alanının ayrışmasına sebep olmuştur. Bu durum insan toplumunun özgürleşim potansiyelinde, demokratik müzakereyi olanaklı kılmakla bir genişleme yaratmıştır. Ancak diğer taraftan stratejik eylemin hüküm sürdüğü saha olarak sistem alanı yaşama dünyasını esir almıştır. Bu durumda yapılması gereken yaşama dünyasının sistemin boyunduruğundan kurtarılması ve kendi demokratik kurumlarını biçimlendirmesinin sağlanmasıdır.İletişimsel Eylem Kuramı içinde bu biçimde ortaya konan modernitenin patolojilerinin aşılması çabası, söylem aracılığıyla etik sahaya genişletilir. İyi yaşama ilişkin tek bir tasarım sunmayan söylem etiği formel bir karaktere sahiptir. Söz konusu etik yaklaşımdan temellenen söylem ilkesi, iletişimsel eylemin siyasi ve legal sahaya uyarlanmasının anahtarı olur. Söylem ilkesi, pratik müzakerenin sonuçlarının geçerliliğine odaklanır. Bu türden bir geçerlilik, özgür ve eşit katılımcıların rasyonel uzlaşıya varmalarının yegane yoludur. Bu anlamda söylem ilkesi demokrasinin olanağı haline gelir.Habermas demokrasi, hukuk ve haklar sistemi arasında içsel bir ilişkinin bulunması gerektiğini düşünür. Demokrasi ve insan hakları birbirlerine rakip olmadıkları gibi ancak birlikte mümkündür. Bu, otonomiye yüklenen anlamda ortaya çıkar. Ona göre, bireysel haklara karşılık gelen öznel otonomiye sahip olunmadan siyasi haklara karşılık gelen kamusal otonomiye de sahip olunamaz. Diğer taraftan kamusal otonomi de öznel otonomi için gerekli olan şartları hukuk dolayımıyla kurumsallaştırır. Bu temel üzerinde ortaya çıkan Habermas'ın insan hakları yaklaşımı, doğal hukuk geleneği ile postmodern yaklaşım arasında bir uzlaşıdır. Hakların bütüncül bir çerçevede ele alınmış olması, ahlaktan türetilmemesi ve merkeze izole bir bireyi almaması onun kuramı postmodern düşünüşe yaklaştırmaktadır. Diğer taraftan temel bireysel hakların içsel bir değerlerinin olduğuna dair düşüncenin, hakların temellendirilmesi konusunda yarattığı boşluk onun, doğal hukuktan tam anlamıyla kopmadığını göstergesidir.

The Communicative Action Theory and communicative rationality constitute the centre of Habermas' research program. The idea of communicative rationality is the ground of his critique of modernity. In this context, he thinks that the disruption of the traditional life styles within modernity should be considered two-sided. This disruption causes the lifeworld to be rationalized and thereby a system sphere to be dissociate from itself. This condition enlarges the liberalization potentiality of human society by making democratic negotiation possible. However, on the other side, the system sphere, where strategic action rules over, has captured the lifeworld. Under these circumstances, the lifeworld should be saved from the yoke of the system and its democratic constitutions should be formed.Within the framework of the Communicative Action Theory the efforts for overcoming the pathologies of modernity are determined in this way, but it is also extended to ethical sphere by means of discourse. The discourse ethics, which does not offer any representation about the good life, has a formal character. The principle of discourse, which is grounded on the ethical attitude in question, becomes the key for transcribing the communicative action for the political and legal sphere. The principle of discourse focuses on the validity of the consequences of practical negotiation. This kind of validity is the only way for the rational convention between the free and equal participants. In this regard, the principle of discourse becomes the possibility of democracy.Habermas thinks that there should be an intrinsic relation between democracy, law and system of rights. Democracy and human rights cannot run against each other, in fact they are only possible together. This idea takes its root from the meaning of autonomy. According to him, without having the subjective autonomy, which refers to the individual rights, one cannot have public autonomy, which refers to political rights. On the other hand, the political autonomy constitutionalizes the necessary conditions for subjective autonomy through law. On this ground, Habermas' approach to human rights can be considered as a convention between natural law tradition and postmodern approach. On the one hand, this theory can be considered as a postmodernist, since it discusses the rights within a holistic perspective, it does not derive them from morality and also it does not centre around the idea of isolated individual. On the other hand, this theory also shows that it does not totally break off the relation with natural law, because it claims that the basic individual rights have intrinsic values.