Muhasebe kayıtları ışığında 18. yüzyılın ilk yarısında Üsküdar para vakıfları

Abstract

Osmanlı toplumunda vakıflar, bayındırlık hizmetlerinden dini hizmetlere, eğitimden finansman sağlamaya kadar pek çok alanda toplumun ihtiyaçlarını karşılamış ve bu hizmetleri kar değil hayır amacıyla yürütmüşlerdir. Vakıfların bir türü olan para vakıfları da kendilerine vakfedilen nakit sermayeleri faizsiz usuller ile işleterek elde ettikleri gelirler ile bu hizmetlerin karşılanmasında önemli rol oynamışlardır. Para vakıfları aynı zamanda toplumun faizsiz finansman ihtiyacını karşılamak suretiyle İslam dini tarafından haram kabul edilen faizin ortaya çıkardığı dini ve iktisadi problemlerin önüne geçilmesine de katkı sağlamıştır.Üsküdar Mahkemesi 417 numaralı defter kayıtları incelenerek 1139 senesi Üsküdar vakıflarının gelirleri, giderleri, nakit sermaye işletme yöntemleri, kiralama yöntemleri gibi konularda bir takım verilerin ortaya çıkarılıp günümüze aktarılması çalışmanın temel amacı olmakla beraber temel veri kaynağının muhasebe kayıtları olmasından dolayı Osmanlı muhasebe sisteminde kullanılan merdiven yöntemi incelenmekte ve 417 numaralı defter örneğinde vakıflarda muhasebe konusu da ele alınmaktadır.Çalışmada ilk olarak merdiven kayıt yöntemi ve vakıflarda muhasebe konusu ele alınmakta olup vakıfların Osmanlıda kullanılan muhasebe usulünü aynen uyguladıkları tespit edilmektedir. 2. Bölümde 18. Yüzyılın ilk yarısında Üsküdar vakıflarının nakit sermaye işletme usulleri, bu usullerden elde ettikleri gelirleri, bu işlemler için aldıkları teminatlar ve zimem , 3. Bölümde ise ilgili senede vakıfların sahip oldukları gayrimenkuller, elde ettikleri kira gelirleri ve kiracılar dair veriler ortaya koyulmaktadır.

In the Ottoman Society, Waqfs have met the needs of the society, from public services to religious services, from education to financing, and these services have been carried out for the purpose of khayr, not profit. Cash waqfs also played an important role in meeting these services with the income they earn by operating their capital. At the same time, the cash waqfs have contributed to the prevention of the religious and economic problems that arise from the interest.The main purpose of this study is to examine the 1139-year-old Uskudar waqfs by using the records of the Üsküdar Court number 417. And this study aims to reveal and evaluate the data of 1139 in the subjects such as the incomes, expenditures, cash capital operating methods, leasing methods of the Uskudar waqfs.