Kûfe`nin sosyal ve dinî yapısı (7.-10. yüzyıl)

Abstract

Hz. Muhammed'in vefatından sonra Hulefâ-yı Râşidin devrinde fetihlerle birlikte İslâmiyet hızla Arap Yarımadası'nın dışına yayılmıştır. Hz. Ömer döneminde Sâsâni İmparatorluğu ile M. 636 yılında yapılan Kadisiye Savaşı'nda başkentleri Medâin'in ele geçirilmesinin ardından M. 642 yılında yapılan Nihâvend Savaşı'nda bir kez daha ağır bir yenilgiye uğratılmışlardır. Böylece Müslümanlar Sâsâni İmparatorluğu'nun bölgedeki hâkimiyetine son vererek büyük bir zafer elde etmişlerdir. Hz. Ömer döneminde yapılan bu fetihlerle beraber Kûfe, Basra ve Fustat gibi ordugâh şehirleri kurulmuştur. Müslüman Araplar, başlangıçta askeri üs olarak kurdukları bu ordugâh şehirleri, daha sonra büyük merkezi şehirler haline dönüştürmüşlerdir. Özellikle Sa'd b. Ebi Vakkâs tarafında kurulan Kûfe, sahip olduğu stratejik konumu ve verimli arazileri sayesinde bölgenin ekonomik ve kültürel bakımından gelişmesini sağlamıştır. Bu özellikleri sayesinde Hz. Ali ve ilk Abbasî halifeleri tarafından Bağdat şehri kurulana kadar başkent olarak tercih edilmiştir. Kurulduğu andan itibaren önemli siyasî, kültürel ve sosyal olaylara sahne olan Kûfe'nin en önemli özelliği ise İslâm dünyasında oluşan düşünce ekollerinin, mezheplerin, tasavvufun, İslâmi ilim ve kültürlerin merkezi olmasıdır.Anahtar Kelimeler: Kûfe, Sa'd b. Ebi Vakkâs, Hz. Ömer, Hz. Ali

After probhet Mohammed's passing away, with conquests in the Rashidun Caliphate period, Islam spread out of the Arabian Peninsula rapidly. Following Madain, the capital city of the Sasanid Empire, was captured at the Battle of Qadisiyya in 636 AD. under the period of Umar, the Sasanid Empire was defeated heavily one more time at the Battle of Nihawand in 642 AD. Therefore, Muslims gained a great victory putting an end the domination of the Sasanid Empire in the region.Along with the conquest which had been in Umar's period, encampment cities such as Kufa, Basra and Fustat was established. Muslim Arabs, later changed these encampment cities which initially established as military bases into great central cities. Especially Kufa, founded by Sa'd İbn Abi Waqqas, ensured the development of the region both economically and culturally by means of strategical location and fertile terrains which it possessed. Due to these aspects of it, Kufa was preferred as capital city by caliphate Ali and the first Abbasid caliphates, until Bagdad was founded. The most significant aspect of Kufa which witnessed important political, cultural and social incidents since it was established; was being a center of the schools of thought, sects, sufism, Islamic knowledge and cultures.Keywords: Kufa, Sa'd İbn Abi Waqqas, Umar, Ali