Yeni Türk şiirinde dağ (1860-1908)

Abstract

İlk Çağlarda içinde çeşitli gizemler barındırdığına inanılan, efsanelerin ve destanların vazgeçilmez ögesi olarak tasarlanan tabiat, insanoğlu tarafından dinî ve kültürel perspektifte sembolleştirilmesi bakımından önemli bir işleve sahiptir. Modern zamanlara yaklaşırken insanların saygı duyduğu hatta tâbi olduğu tabiatın Aydınlanma Çağı ile büyüsü bozulmuş ve bilimin önderliğinde her şeyi yeniden keşfeden insanın artık hükmettiği bir alan hâline gelmiştir. Derken katı akılcılığın eylemlerine bir isyan hareketi olarak romantizm ortaya çıkar. Eylemin sonuçlarından biri de tabiata olan saygının tekrar teşkil etme isteği ve güzelliklerin burada saklı olduğu düşüncesidir. Bu isyankâr hava sanata da yansır ve tabiat, yaratıcı dehanın ilhamını beslediği uçsuz bucaksız bir mekân haline dönüşür. Romantikler için tabiat ve elemanları artık bir imgelem kaynağıdır ve tabiatın ham görüntüsünü gerek kelimelerle gerek fırça darbeleriyle estetize etmeyi amaçlarlar. Tabiatın ve özellikle dağ imgesinin kullanımını halk edebiyatı numunelerinde yoğunlukla görebileceğimiz halde zihinselliği ön planda tutan ve hakikati arayan klasik Türk şiirinde pek rastlamayız. 1860'dan sonra yeni Türk edebiyatı olarak adlandırdığımız dönemde ise Türk şairlerinin tabiata yönelmeleri ve dağ imgesini daha fazla kullanmaları romantizmle tanışmaları ile olmuştur. Biz de çalışmamızda 1860-1908 yılları arasında teşekkül eden Türk şiirinde kullanılan dağ imgesini romantizm bağlamında tartışacağız. Giriş bölümünde çalışmanın amacı, önemi ve yöntemi hakkında bilgi verildi. Birinci bölümde dağın Türk mitolojisinde, Türklerin etkileşim içinde bulunduğu kültürlerin mitolojilerinde ve semavi dinlerde kazandığı sembolik anlamlara değinildi. Ayrıca Türk halk şiirinde ve klasik şiirde dağ imgesinin genel görünümü değerlendirildi. Tezin teorik alt yapısını oluşturduğumuz ikinci bölümde romantizmin ana hatları verilerek yeni Türk şiirinin, tabiat ve romantizm ile olan ilişkisi irdelendi. Çalışmanın esas kısmını teşkil eden üçüncü bölümde ise çeşitli başlıklar altında yeni Türk şiirinde kullanılan dağ imgesinin romantizm kaynaklı olduğunu gösterilmeye çalışıldı.Anahtar Kelimeler: Dağ, Türk Şiiri, Romantizm, Tanzimat Dönemi, II. Meşrutiyet.

Nature was the inevitable ingredient of legends and sagas and it was believed to have several mysteries in it. Hence, for mankind, it has a significant function as a symbol in religious and cultural perspective. Although the nature had been respected by man, with the arrival of modern times, its magic was broken and with the advancing science, it turned out to be something to control by man who could control almost anything. Then, romanticism emerges as a reaction to the actions of radical reasoning. One of the results of romanticism is to bring about the respect for the nature and the idea that all the beauties are hidden in it. This rebellious approach is reflected upon art as well and nature turns out to be a limitless space that nurtures the creative inspiration. For Romantics, nature and its elements are sources of imagery and they aim to aestheticize the pure appearance of it through words and brushstroke. Even though we see the use of nature and especially the image of mountain in Folk Literature densely, it is hard to see it in Classical Turkish Poetry that seeks the reality. After 1860 which is named Modern Turkish Literature, Turkish poets' using nature and the image of mountain more frequently comes out with their introduction to Romanticism. In this dissertation, I will study the image of mountain within the framework of Romanticism in Turkish Poetry between 1860 and 1908.In the introduction chapter, the purpose, the significance, and the method of the study are given. In the first chapter, the symbolic meanings of mountain in Turkish Mythology, in the mythologies of the cultures that Turks had interacted with, and in Abrahamic religions are given and after that the general overlook of image of mountain in Turkish Folk Poetry and Classical Poetry is studied. In the second chapter which stands as the teoretical underpinning of the dissertation, Romanticism is introduced and the relation of Modern Turkish Poetry with nature and Romanticism is examined. In the third chapter, I aim to demonstrate that the image of mountain in Modern Turkish Poetry is rooted in Romanticism.Keywords: Mountain, Turkish Poetry, Romanticism, Tanzimat Period, Constitutional Monarchy II.