İmam Birgivî`nin Kitâbu`l-îmân adlı eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

İslam alimleri toplumdaki dini ve ahlaki bozulmalara karşı öteden beri ilmi birikimleriyle mücadele etmiştir. Hadis alimlerinin bu yoldaki gayretleri, hadislerden derlemeler yaparak eserler ortaya koymak olmuştur. Hadis Edebiyatı, toplumu ihya uğrunda hadis alimlerinin ortaya koyduğu çalışmalarla doludur. Bu mahsullerden biri de Osmanlı Devleti'nin büyük alimlerinden Birgivî'ye ait olan Kitâbu'l-îmân'dır. İmam Birgivî, tefsir, hadis, fıkıh, akaid, tasavvuf, ahlak ve dil alanlarında eserleri olan çok yönlü bir şahsiyet olmasının yanında fikirleri ile de sonrasına tesir etmiştir. Eserlerinin bir kısmı Arapçadır. Bu sayede İslam dünyasında tanınma imkânı bulmuştur. Kitâbu'l-îmân da Birgivî'nin Arapça olarak telif ettiği eserlerinden biridir. Derleme bir hadis eseri olan Kitâbu'l-îmân, içeriği itibariyle de İslam Akaidi ile alakalı rivayetlerden müteşekkildir.Birgivî, eserini tasnif ederken kaynak niteliği taşıyan eserlerden hadisler almış ve hadis edebiyatı içerisinde en muteber kitaplar olan Buhârî ve Müslim'in Sahih'lerine öncelik vermiştir. Müellif, hadislerin başlarına koyduğu rumuzlarla ilk kaynağa işarette bulunmuş, kaynağını zikretmeden herhangi bir rivayet nakletmemiştir. Öte yandan Birgivî'nin yaşadığı dönem, Osmanlı Devleti'nin zirvede olduğu döneme tekabül etmektedir. Ancak devletin Safeviler ile olan mücadelesi ve Anadolu'da baş gösteren bazı Kızılbaş ayaklanmaları devleti uğraştırmış ve belli tedbirler almaya götürmüştür. Dönemin alimleri de eserleriyle, fetvalarıyla ve vaazlarıyla devletin mücadelesine destek olmuş, Müslüman halkta itikadi kırılma olmaması için çaba sarf etmiştir. Muhtevası itibariyle de Kitâbu'l-îmân, Ehl-i Sünnet itikadını savunmuş ve döneminde meydana gelen hadiselere sünnetten cevaplar vermiştir.

Islamic scholars have struggled to religious and moral breakdowns with their knowledge accumulation all a long the time. Efforts of hadith scholars in this way, have been producing works by copyriting. Hadith literature is full of hadith scholars works for the purpose of reviving the society. One of the works is kitabul iman written by Birgivi who was one of the authority scholars of ottoman empire. Imam Birgivi, just as having many works in the field of tafsir, hadith, figh, tasawwuf, moral and language, he had versatile personality. And his ideas influenced the time after he died. Some of his works were arabic. So, he had a chance to be recognised in islamic world.Kitâbu'l-iman is one of the works classified in arabic language. It was a compilation hadith book. It consist of narrations related to islamic akaid with its content.Birgivi, while classifying his works, he used hadith from studies carrying resource qualification and gave priority to works most respected books in hadith literature such as Bukhari's and Muslim's Sahihs. The author pointed out first source with putting nicknames in front of hadiths and didn't quoted narrations without stating any source.On the other hand, the period Birgivi lived, corresponded the period when ottoman empire was its peak. However, the empires struggling with Safawids, some qızılbash rebellions in anotolia made it hard for the empire and forced it to take some precautions. Scolars of the period supported to empire's struggle with their works, fatwas and serman. Also they made effort not be any corruption of faith. Kitâbu'l-iman advocated ahl al-sunnah faith as a content and found solutions from sunnah to events occured in his period.