17. yüzyıl divanlarında mutfak kültürü

Abstract

17. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklamaya başladığı bir dönem olmuştur. Siyasi anlamda yaşanan duraklama edebiyata yansımamış, bu yüzyılda da klasik Türk edebiyatı güçlü ve etkili anlatımını korumuş, değerli ve kalemi güçlü şairler yetiştirmeye devam etmiştir. Bu şairlerden 'Azmî-zâde Hâletî, Cevrî, Fehîm-i Kadîm, Hevâyî, Nâbî, Nâʽilî-i Kadîm, Nefʽî, Neşâtî, Nevʽizâde Atayî, Sâbit ve Şeyhülislâm Yahyâ divanlarının taranılmasından hareketle hazırlanan bu çalışmada 17. yüzyıla ait mutfak kültürü unsurları tespit edilmiştir. Bu unsurlar sınıflandırılarak başlıklar şeklinde gruplandırılmış; örnek beyitlerle açıklanmıştır. İlgili beyitler; nazım şekli ve şair ismi kısaltması, şiir ve beyit numaraları ile birlikte verilmiştir. Beyitleri yorumlamadan önce, unsurların aynı tanım, özellik, mutfak kültüründeki yerleri vb. bilgilerine yer verilmiş; beyitler sadece içerdikleri bilgiyle değil aynı zamanda şairlerin unsurları estetik bakımdan nasıl ele aldıklarıyla da incelenmiştir. Tespit edilen mutfak kültürü unsurlarıyla ilgili beyitlerin hepsine yer verilemeyeceğinden çalışma sonunda `İndeks`e yer verilmiştir. Ayrıca redif olarak yer alan unsurların işlendiği gazellere de `Ekler` kısmında alfabetik olarak yer verilmiştir. Hazırlanan bu çalışma ile sonuç olarak klasik şiirimizde ilgili unsurların sadece gerçek anlamlarıyla ele alınmadığı, bunun yanında başta teşbih ve tevriye olmak üzere türlü edebî sanatlara yer verilerek kullanıldığı tespit edilmiştir.

Otoman literature of the 17th century does not reflect that it had been a period of relative stagnation for the Empire. During this century, Classical Turkish Literature was preserved through strong and effective expression, as valuable and powerful poets continued to educate the populace. This study considers the elements of seventeenth-century cuisine culture, as identified under the guidance of 'Azmî-zâde Hâletî, Cevrî, Fehîm-i Kadîm, Hevâyî, Nâbî, Nâʽilî-i Kadîm, Nefʽî, Neşâtî, Nevʽizâde Atayî, Sâbit ve Şeyhülislâm Yahyâ. The key features are classified according to heading; such as sample couplets with given nazım (verse) forms, poet name abbreviations, poems, and couplets with numbers. Before interpreting the couplets, the elements conveying similar information regarding issues such as propriety, location in cuisine culture etc. are detailed. The couplets are not only evaluated for the information they contain, but also the aesthetics conveyed by their authors. All the couplets identified as communicating details of culinary culture wil be listed in an `Index` at the end of the study. In addition, the gazels (ode), which develop certain elements as redif (repeated voice), will be provided in alphabetical order in the `Appendix`.In accordance with the concerns raised in the study, in classic poems associated elements are not only appreciated for their true meaning, but first and foremost for their teşbih (simile) and tevriye (double-entendre) qualities, which are commonly detected in literary art forms