El-İhtiyar ve el-Bahrü`r-râ`ik adlı eserler çerçevesinde örfe dayalı meseleler

Abstract

Mevsılî'nin el-İhtiyâr adlı eseri ve İbn Nüceym'in el-Bahrü'r-râ'ik adlı eserleri Hanefî mezhebinde oldukça önemli bir yere sahip fıkıh eserleridir. Gerek Hanefî mezhebinin klasik fıkıh usûlü eserlerinde gerek muâsır usûl eserlerinde Hanefî mezhebinin örfe en fazla önem veren mezhep olduğu belirtilir. el-İhtiyâr ve el-Bahrü'r-râ'ik; örfe dair kavramların, kullanımların, kâidelerin ve örneklerin zikredildiği, zaman zaman örfle ilgili farklı anlayış ve uygulamaların ifade edildiği iki önemli eserdir. İncelemiş olduğumuz iki eserin müellifinin Hanefî mezhebi içerisinde meşhur olmaları ve farklı beldelerde yaşamış olmaları da örf ile ilgili hükümlerin daha iyi anlaşılması ve tespiti açısından önemlidir.Biz de araştırmamızda, ilk etapta İslâm Hukukunda örfün yeri ve önemini ve Hanefî mezhebinin örfe bakışını teorik olarak ele aldık. Örfün özellikle Hanefî mezhebi içerisinde akışını tatbiki olarak da el-İhtiyâr ve el-Bahrü'r-râ'ik adlı eserler çerçevesinde inceledik.Çalışmamız; İslâm hukukunun her zaman ve mekânda dinamik oluşunun tespiti, örfün teorik ve pratik anlamda özellikle Hanefî mezhebi içerisindeki oluşumu, örfe dair hükümlerin değişebilirliği, farklı zaman ve mekânların, beldelerin, insanların ihtiyaçlarının, toplumlardaki zaruretin, toplumlardaki bazı bozuklukların, farklı yaşam tarzlarının, luğavi kullanımların fıkha olan etkisini ifade edebilme açısından önemlidir.

The works of Mevsili's al-Ihtiyar and Ibn Nujaym's al-Bahru'r-râ'ik are the works of fiqh(Islamic jurisprudence) which have an important place in theHanafi sect. It is stated that Hanafi sect is the sect which gives the greatest importance to custom both in the classical jurisprudence works and in the contemporary method works. Al-Ihtiyar and al-Bahru'r-râ'ik are two important works in which the concepts regarding custom, the uses, the principles and the examples are mentioned; and occassionally the different understandings and practices related to the custom are expressed. The fact that the authors of the two works we have studied are famous within the same sect and that they lived in different lands are also important in terms of better understanding and determination of the judgments related to custom.In our research, in the first stage We discussed theoretically the place and importance of custom in Islamic jurisprudence; and the view of the Hanafi sect to custom. In particular, we examined the flow of custom within the Hanafi sect and in practice we examined custom in the context of al-Ihtiyar and al-Bahru'r-râ'ik.Our work is important in terms of being able to express the effects of different linguistic usages, different lifestyles, some disorders in societies, necessities of the people, needs of the people, places, different times and places to jurisprudence; the variability of the judgments regarding custom, the formation of custom in theoretical and practical meaning especially in the Hanafi sect, the determination of the Islamic law being dynamic at all times and places.