Görme engelliler okullarında görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri

Abstract

ÖZET Araştırma, Ankara ili merkez okulları içerisinde yer alan görme engelliler okullarında çalışan; özel eğitim programı çıkışlı öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin normal eğitim programı çıkışlı öğretmenlerle karşılaştırılmalı olarak incelenmesi, tükenmişlik düzeyinin yaş, cinsiyet, medeni durum, görev türü, görev süresi ve mezun olunan programa göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma betimsel bir araştırmadır. Araştırma, 2000-2001 eğitim-öğretim yılında Ankara ili Merkez okullarından Mitat Enç Görme Engelliler İlköğretim okulu ve Göreneller İlköğretim okulunda çalışan 47 öğretmen üzerinde yapılmıştır. Araştırmada, veriler araştırıcı tarafından geliştirilen bilgi formu ve Dr. Canan Ergin tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış olan Maslach Tükenmişlik Ölçeği (Maslach Burnout Inventory) aracılığı ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, Yüzdelik, Fisher' in Kesin Ki-Kare Çözümlemesi, T-testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Kurskall Wallis Varyans Analizi ve Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre Duygusal Tükenme ve Kişisel Başarı öğretmenlerin yaşlarından etkilenmezken, Duyarsızlaşma genç yaş grubunda yüksek bulunmuştur. Kadınların erkeklerden daha fazla Duygusal Tükenme yaşadıkları, Duyarsızlaşma ve Kişisel Basan boyutlarında kadın ve erkekler arasında fark olmadığı bulunmuştur.Öğretmenlerin evli veya bekar olmalarının tükenmişliklerinde farklılığa yol açmadığı saptanmıştır. Öğretmenlerin özel eğitim programı veya normal eğitim programı çıkışlı olmaları tükenmişlik düzeylerinde farklılık yaratmamıştır. Görev türü değişkeni için öğretmenlerin Duygusal Tükenme ve Kişisel Basan düzeylerinde farklık bulunmazken, Duyarsızlaşma düzeyinde yönetici- branş öğretmenlerinin rehber-sınıf öğretmenlerinden daha fazla duyarsızlaştıkları saptanmıştır. Öğretmenlerin görev süresine göre Duygusal Tükenme ve Duyarsızlaşma Düzeyleri arasındaki fark önemsiz bulunurken, 5 yıl ve altmda hizmet veren öğretmenlerin kendilerini daha başarılı hissettikleri bulunmuştur. Araştırmada tükenmişlik ve tükenmişliğin alt boyutları arasında pozitif yönlü ilişki, Duygusal Tükenme ile Kişisel Basan arasmda ters yönlü ilişki olduğu saptanmıştır. Elde edilen sonuçlara uygun öneriler geliştirilmiştir. ıı

SUMMARY This research was conducted in order to make a comparative study on the burnout levels of the teachers graduated from special education programmes and working at schools for the visually handicapped among the central schools in Ankara city and the burnout levels of those graduated from normal education programmes, and to determine whether the burnout level differed according to age, sex, civil status, the type and period of duty the graduation program. The research is a descriptive one. It was realized on 47 teachers working in Mitat Enç Primary Education School for the Visually Handicapped and Göreneller Primary Education School among the Central Schools in Ankara City in the 2000-2001 education-instruction year. In the research, the data were collected through the information form developed by the researcher and the Maslach Burnout Inventory, the validity and reliability study of which was made by Dr.Canan Ergin. During the evaluation of the data obtained at the end of the research; the percentage, fisher's Decisive Chi-Square Analysis, T-test, One-way Variance Analysis, the Kruskall Wallis Variance Analysis and the Correlation Analysis were used. According to the results obtained in then research, Emotional Burnout and Personal Success wasn't affected by the age of teachers while insensitivity was found to be at a high rate within the young-age group. It was seen that women experienced more emotional burnout than men, and that there was no difference between men and women as per the dimensions of Insensitivity and Personal Success. mIt was determined that the marital Status of teachers didn't cause any difference in their burnout levels. The fact whether teachers were graduated from special education programmes or normal education programmes didn't make a difference in their burnout levels. While no difference was observed in the Emotional Burnout and Personal Success levels of teachers as for the duty type variable, it was found out that the administration-branch teachers became more insensitive than guide-class teachers when their insensitivity levels were considered. Although the difference between the Emotional Burnout and Insensitivity Levels according to the duty period of teachers was observed to be insignificant, it was seen than the teachers serving for 5 or less than 5 years felt themselves more successful. It was determined in the research that there was a relation of positive direction between burnout and its sub-dimensions while there was a relation of opposite direction between Emotional Burnout and Personal Success. Appropriate Suggestions were put forward according to the obtained results. IV