Gençali Ovası ve çevresinde doğal ortam şartları ile beşeri ve ekonomik faaliyetler arasındaki ilişkiler

Abstract

ÖZET Araştırma alanımızı oluşturan Gençali Ovası ve çevresi (Uluborlu ve Senirkent ilçeleri), Akdeniz Bölgesi 'nin Antalya Bölümü'nde Göller Yöresi sınırlan içerisinde yer almaktadır. Saha yönetim bakımından Isparta ili sınırları içerisinde bulunmaktadır. Konumundan kaynaklanan bazı avantajlara bağlı olarak araştırma alam çok eski tarihlerden beri yerleşime açılmıştır. 3000-4000 yıl önce yerleşmelerin kurulduğu saha, esas yerleşme faaliyetlerine Selçuklular ve Osmanlılar Döneminden sonra sahne olmuştur. Yöre bulunduğu konum itibariyle, Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçiş özelliği göstermektedir. Yıllık ortalama sıcaklığın 0°C'nin altına inmemesi, tarımsal faaliyetler için olumlu bir özelliktir. Uluborlu'nun yıllık ortalama sıcaklığı 11,7 °C, Senirkent' in yıllık ortalama sıcaklığı ise 12,3 °C'dir. Yıllık ortalama yağış miktarı Uluborlu'da 644 mm iken, Senirkent'te 740,3 mm'dir. Yağışın mevsimlere dağılışı ise Uluborlu'da; kış %43, ilkbahar %29, sonbahar %18 ve yaz %10 iken, Senirkent'te; kış %4Î, ilkbahar %30, sonbahar %19 ve yaz %10'dur. Yaz aylarında yağış azlığı nedeniyle kuraklık yaşanmaktadır. Yörede 1935 yılında 16165 kiş yaşarken bu sayı 1997 yılı nüfus sayımlarında 36059 kişiye yükselmiştir. Bu nüfusun %37'si kırsal kesimde ve % 63'ü şehirlerde yaşamaktadır. Şehirsel nüfusta hızlı bir artış görülürken, kırsal kesim nüfusunda azalma söz konusudur. Bu durum kırsal kesimden Uluborlu ve Senirkent ilçe merkezleri ile büyük şehirlere göçlerin sonucudur. Nüfus artışı bazı sorunları da gündeme taşımıştır. Örneğin tarım arazilerinin konut alanlarına dönüştürülmesi, işsizlik, alt yapı eksikliği, konut yetersizliği, eğitim, sağlık gibi sorunlar bunların başlıcalarıdır. Çevredeki kırsal kesimin merkezi konumunda bulunan Uluborlu ve Senirkent ilçe merkezlerinde ticari faaliyetler giderek önem kazanmaktadır. Bu faaliyetlerin esasım da tarımsal ve hayvansal ürünlerin ticareti oluşturmaktadır. Bu şehirler yörede üretilen tarımsal ve hayvansal üretimin tüketildiği ve bu ürünlerin başka pazarlara dağıtıldığı merkezler olarak ortaya çıkmaktadır.11 Yörede elma, kiraz, vişne, ayva, üzüm, şeftali, kayısı gibi bir çok meyve türü yetiştirilmektedir. Özellikle kirazın kalitesi oldukça yüksektir, bu nedenle üretilen kirazın yaklaşık %95'i yurt dışına ihraç edilmektedir. Yörede meyve suyu fabrikası, yem fabrikası, mandıra, soğuk hava deposu, tekstil ve halı fabrikasının kurulması ile sanayi sektörü gelişeğj gibi yöre halkı iş imkanı da bulacaktır. Ayrıca yöre çevre yerleşmelerin bir bakıma ürünlerini değerlendirdiği bir merkez haline gelecektir. Bu bağlamda yöre Keçiborlu, Şuhut, Sultandağı, Yalvaç ve Dinar ilçeleri için önemli ticaret ve sanayi merkezi olabilecektir.

Ill ABSTRACT The research site Gençali plane and its surroundings (Uluborlu and Senirkent towns) are located in the Lake District of Antalya province in Mediterranean region. The site is in the administrative district of İsparta province. The site has been settled since very old dates starting from 3000-4000 years back due to its locational advantages. The major settlements in the area took place during Seljuk and Ottoman era. The region has a transitional climate between Mediterranean and land climates due to its location. The fact that the temperature rarely goes below zero is a very positive feature for agricultural activities. The average temperatures of Uluborlu and Senirkent are 11.3 and 12.3 °C respectively. The average rainfall is 644 mm in Uluborlu and 740.3 mm in Senirkent. The seasonal variation of rainfall is as follows: 43% in winter, 29% in spring, 18% in autumn and 10% in summer in Uluborlu and 41% in winter, 30%`in spring, 19% in autumn and 10% in summer in Senirkent. The lack of rainfall in summer months causes droughts. The population of the region was 16165 in 1935. This number increased to 36059 in 1997 plebiscite. 37% of this population lives in rural and 63 % lives in urban parts. The population in the region showed a rapid increase in 1970 and returned to its normal trend latter on. The urban population showed a rapid increase and the population in urban areas showed a decrease. This is due to emigration to Uluborlu and Senirkent centers and big cities from the rural areas. The increase in population caused some problems such as conversion of agricultural land into settlement areas, unemployment, lack of substructure and housing, educational and heath problems. The commercial activity in Senirkent and Uluborlu towns which are the center of the urban area in the region become gradually important. The main commercial activities are those related with agricultural and animal products. TheseIV two towns emerged as the centers where the animal products produced in the region are consumed and distributed to other centers. They also supply the other products not produced in the region. There are various fruits such as apples, cherries, sour cherries, peaches and apricots produced in the region. The quality of cherries of the region is particularly good and most of it is exported to other countries. The establishment of fruit juice plant, animal food plant, animal breeding centers, deep freeze depots, textile and carpet weaving plant will revitalize the industry in the region and provide employment for the people. The region will also become a center for other regions to market their products. In this context the region may turn into an important commercial center for the neighboring towns such as Keçiborlu, Şuhut, Sultandağı, Yalvaç and Dinar.