Orta öğretim coğrafya programında yer alan nüfus konularının öğretiminde kullanılan yöntemlerin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma, ortaöğretim kurumlarında beşeri coğrafya konularının içerisinde yer alan `nüfus` konularının öğretiminde kullanılan öğretim yöntemlerini ve bu yöntemlerin uygulanmasında destek niteliği taşıyan araç-gereçlerin öğrenci ve öğretmen görüşleri doğrultusunda yeterli miktarda kullanıp kullanılmadığını analiz etmeyi amaçlamışlar. Araştırmada, `nüfus` konularının öğretiminde kullanılan öğretim yöntemleri ve araç-gereçlerin kullanımına ilişkin özel örnekler verilerek bu konuların öğretimiyle ilgilenen kişilere araştırmanın rehberlik etmesi de amaçlanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçme aracı (anket), araştırmacı tarafından Ankara ili merkez ilçelerden Altındağ, Çankaya, Keçiören, Mamak ve Yenimahalle ilçeleri Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı 6 ortaöğretim okulunda bulunan 343 öğrenci ile bu okullarda görev yapan 30 coğrafya öğretmenine uygulanmıştır. Anketten elde edilen verilerin değerlendirilmesinde örneklemi oluşturan ilçelerdeki liselerde bulunan öğrencilerin görüşleri arasında farklılığa yönelik olarak tek yönlü varyans (anova) ve öğretmen ve öğrenciler arasındaki farklılığı ölçebilmek için de `t` testi analizi yapılmıştır. Ankette bulunan öğretmen ve öğrencilere ait kişisel bilgilere ait bulgular için frekans ve yüzde dağılımları kullanılmıştır. Araştırmaya ilişkin bulunan bazı bulgular şunlardır. 1- Öğrenci görüşlerine göre öğretmenler nüfus konularını öğretiminde problem çözme, gösteri, gezi-gözlem, örnek olay incelemesi ve rol oynama gibi öğrenci merkezli öğretim yöntemlerinin hiç birini kullanmamaktadırlar. Öğretmenler nüfus konularının öğretiminde sadece gezi-gözlem ve rol oynama yöntemini hiç kullanmadıklarını ifade etmektedirler. 2- Hem öğretmen ve öğrenciler bu konuların öğretiminde soru-cevap yönteminin `oldukça` ve anlatım yöntemini ise `çok` kullanıldığı fikrinde birleşmektedirler. 3- Öğretmenler nüfus konularının öğretiminde kullandıkları öğretim yöntemlerini (anlatım çok, soru-cevap oldukça, tartışma kısmen) tercih nedenlerinien çok okul imkanlarının azlığına bağlamaktadırlar. Öğretmenler bu yöntemleri tercih nedeni olarak ikinci derecede (oldukça) yöntemlerin ekonomik olmasını, coğrafya dersinin özelliklerine uygun olmasını ve ders süresinin uygunluğunu göstermektedirler, öğretmenler bu yönyentemleri tercih nedeni olarak `kısmen`de öğrencilerde oluşturulmak istenen davranış değişikliğine uygun olduğunu ve bu yöntemlerin alışılagelmiş yöntemler olduğunu söylemektedirler. 4- Nüfus konularının öğretiminde, öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntemleri ve araç-gereçlere ilişkin, ilçelere göre öğrencilerin görüşleri arasında belirgin farklılıklara rastlanılmamıştır. 5- Öğrenciler ve öğretmenler nüfus konularının öğretiminde yazı tahtasının `çok` kullanıldığı fikrinde birleşmektedirler. 6- Öğrenciler öğretmenlerinin bu konuların öğretiminde `hiç` görsel ve işitsel (tepegöz projektörü, slayt projektörü, t.v. ve video, bilgisayarlı tepegöz) kullanılmadığını belirtmişlerdir. Öğretmenler ise tepegöz projektörünü çok az kullandıklarını ifade ederlerken diğer görsel ve işitsel araç-gereçlerden hiç faydalanmadıklarını söylemişlerdir. 7- Anlatım ve Soru-cevap yöntemi hariç bütün diğer öğrenci merkezli öğretim yöntemlerini öğretmenler öğrenci görüşlerinin aksine daha fazla kullandıklarını ifade etmişlerdir. Sadece anlatım yönteminin kullanımı konusunda öğrenciler öğretmenlerinin ortalamalarını geçmişlerdir. Araç-gereç kullanım durumunda da benzer özellikler göze çarpmaktadır. Öğrenciler sadece Türkiye'de nüfus ünitesinde öğretmenlerinin ortalamasının üzerinde yazı tahtasının çok kullanıldığını görüşünde birleşirlerken, diğer bütün araç-gereç kullanımı konusunda öğretmenler öğrencilerinin söylediğinden daha fazla araç-gereç kullandıklarını söylemişlerdir. Sonuç olarak nüfus konularının öğretiminin orta öğretim kurumlarımızda, hem öğrenci hem de öğretmen görüşlerine göre yeterli bir seviyede olmadığınısöyleyebiliriz. Ayrıca öğretmenlerin çoğunluğunun da araştırma anketine verdiği cevaplarda olan değil olması gereken durumu yansıtmaya çalıştıkları söylenebilir. Hem bu konuların öğretiminin hem de diğer coğrafya konularının öğretiminin yeterli seviyeye çıkarılması için üniversitelerimiz, milli eğitim müdürlüklerimiz ve okullarımız iş birliği halinde olmalıdır. Bilim kodu: Anahtar Kelimeler: Nüfus Coğrafyası, Öğretim Yöntemleri, Coğrafya Eğitimi, Öğretimin Değerlendirilmesi Sayfa Adedi: 226 Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Cemalettin ŞAHİN

SUMMARY The aim of the research is to analyze the teaching methods used in teaching the subject of `population` which is in the geography courses in the secondary education and to determine whether the materials which contribute to the application of these methods are used sufficiently by taking the opinions of students and teachers into consideration. The research also aims at guiding the people who deal with the teaching of these subjects by putting the special related with the teaching methods and materials used in teaching the subject of `population`. The questionnaire prepared for this research has been administered to 343 students and 30 geography teachers who are working in secondary schools in Ankara and its districts such as Altındağ, Çankaya, Keçiören, Mamak and Yenimahalle. The findings obtained from the students have been analyzed to display the difference among their opinions by the statistical technique called anova. In order to measure the difference the t-test analysis has been used. The other findings about the background of the teachers and students have been shown by the distribution of the percentage and frequency. Some of the results of this research are as follows; 1- According to the opinions of the students, the teachers use none of these methods such as proplem solving, demonstrations, survey researches, sample case investigation, acting or other pupil center teaching methods for the purposes of teaching the population issues. The teachers express that they don't use the methods of survey research and acting in teaching the population issues. 2- Both the teachers and the students share the common opinion that the method of `questioning and answering` has been used `frequently` and the method of `explanation` has been used `often`. 3- The teachers justify the reasons of their choices of the teaching methods in teaching the population issues ( mainly explanations and narrations, frequentlyquestioning and answering, partly discussions) mainly because of the lack of the school opportunities. The teachers show the reasons of their choices of these methods as secondarly (frequently) because these methods are economic and in accordance with the peculiarities of geography lessons and fit in the duration of the lessons. The teachers also explain the reasons of their choices of such methods as partly because they are suitable to the behavioral changes, which are desired to be achived by the students and also because these methods are the most used ones. 4- Within the framework of teaching the population issues, there have not been noticable differences of opions among the students, regarding the teaching methods and the equipment that the teachers use in the respective provinces. 5- Both of the teachers and the student join their opinions that the writing board has been too `often` used by teaching the population issues. 6- The students explained that the teachers `never` use perceptual and audio visual equipments such as projector with reflecting-eye or slayt projector or television or video or digital equipped projector with reflecting-eye. The teachers have given their statements that they `never` use audio visual equipments in teaching such issues. 7- The teachers said against the opions of the studets that they used all the other pupil center teaching methods even more except the method of narration and questioning and answering. The students passed over the means of the teachers only within the subject of using the narrative methods. Similiar situations are to be obseved in the usage of tools and equipment. While the students join their opinions that the teachers use the writing board too often in teaching the population lessons in Turkey, the teachers say that they use even more materials man the students claim within the framework of the total usage of the materials.As a result, according to the opinions of both the teachers and students in secondary education institutions, we can say that the teaching of the `population issues` are not at a sufficient standing. On the other hand, the teacher, who had been taken part in the research, tried to reflect not the existing state but the state which should be. Our universities, schools and national education office of manegement should collaborate to enhance the standing of the quality for the teaching of both these and the other issues in geography education. Science Code: Key Words: Population Geography, Teaching Methods, Geography Teaching, Evaluation of Teaching Page Number: 226 Advisor: Prof. Dr. Cemalettin ŞAHİN