İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı soruları üzerine bir inceleme

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, eğitim-öğretim uygulamaları doğrultusunda problem durumları belirlenip bu problem durumlarına ilişkin geliştirilen yöntemlerle yapılan araştırmaların ortaya koyduğu yeniliklerin anlama sorulan örneğinde Türkçe ders kitaplarına hangi oranda yansıtıldığı ölçülmeye çalışılmıştır. Çalışmanın gerekçesi, ana dili eğitiminde kullanılan Türkçe ders kitaplarının öğrencinin dili kullanmadaki yeterliliğinin göstergesi olan yüksek seviyeli düşünme becerilerini hangi düzeyde gerçekleştirip gerçekleştiremediğidir. Bu amaçla, veri toplama araçları geliştirilerek elde edilen veriler araştırmanın sınırlılıkları doğrultusunda işlenmiştir. Öncelikle, soru sorma becerileriyle ilgili literatür tartışılarak değerlendirilmiş ve bu değerlendirme çalışmasında sorular, öğretmen, öğrenci ve ders kitabı yazan açılanndan tanımlanmaya çalışılmıştır. Kuramsal alt yapı oluşturulduktan sonra araştırmanın sınırlılıkları çerçevesinde, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu tararından 2000-2001 öğretim yılında ilköğretim 6. sınıflarda okutulmak üzere 2513 sayılı Tebliğler Dergisi ile önerilen Türkçe ders kitaplan araştırma evreni olarak belirlenmiştir. Bu evrenden raslantısal örneklem yoluyla 3 kitap seçilmiş ve seçilen kitaplardaki anlama sorulan, bilişsel alan davranışlanna, cevap kaynaklarına, hazırlanış şekillerine ve soruluş amaçlarına göre bir tasnife tâbi tutulmuştur. Araştırma bulguları ışığında, Temel Eğitim Okulları Türkçe Eğitimi Programında ifadesini bulan, soruların öğrencileri daha üst öğrenmelere götürmesi gerektiği ilkesine, örnekleme giren Türkçe ders kitaplarında yeterli derecede işlerlik kazandırılamadığı görülmüştür. Her üç kitaptaki sorular, örnekleme alınan diğer kitaplardaki sorularla birlikte ve kendi içerisinde ayrı olmak üzere sınıflamaya dahil edilmiştir. Bu sınıflamanın birinci aşaması olan soruların bilişsel alan davranışlanna göre dağılımı, şu biçimdedir: Kitaplardayer alan soruların yandan fazlası (%53,4) ezbere ve hatırlamaya dayalı bilgi basamağı sorularıdır. Kavrama basamağı sorularının toplam soru sayısına göre oranı ise %24'tür. Örnekleme giren kitaplarda düşük seviyeli bilişsel etkinlikleri ölçmeye yönelik soru oranı bu derece yüksek görünmesine karşın, yüksek seviyeli bilişsel etkinlikleri ölçmeye yönelik soru oranı düşük çıkmıştır. Yüksek nitelikli bilişsel işlemlerin karakteristik örnekleri sayılabilecek sentez ve değerlendirme becerisine yönelik soru oranı %5'tir. Bu yapı diğer sınıflamalar için de geçerli sayılabilir. Cevap kaynaklarına göre yapılan sınıflamada da ezbere ve hatırlamaya dayalı metin içi sorularının oranı %77,4'tür. Yüksek seviyeli zihinsel etkinliklere kapı aralayabilecek metinler arası soruya ise, incelenen kitaplarda hiç yer verilmediği görülmüştür. Soruluş amaçlan açısından yapılan sınıflamada bilişsel alan bilgi basamağının tipik bir göstergesi ya da davranış boyutu olarak isİmlendirebileceğimiz `kimlik` ve `listeleme` sorulannın %36,2 ve %14, 6 oranında çıkmış olması, bu sınıflandırma sonuçlarıyla diğer sınıflandırma sonuçlannın benzer özelikler taşıdığına örnek gösterilebilir. Hazırlanış şekilleri açısından yapılan sınıflamada ise, soruların tamamını klasik soru türünde olduğu görülmektedir.

Ill ABSTRACT The purpose of this study is to examine to what extent the reading comprehension guestions are used in Turkish Lesson course books in terms on novelties in the actual teaching situation. The course bosks which are used in the first language teaching were analyzed to discower how much these books may appeal to the needs of the students in terms of guestioning skills. To achreve this purpose, first of all the data was gathered and then it was analyzed according to the scope of the study. The literature on guestioning skills was reviewed and the guestions in this study were defined according to the teachers, students, and the fauthors of the course books. After the theoratical background of the study has accomplished three of the course books which are used in the sixth grade during the 2000-2001 academic year and were approved by Ministry of Education were chosen, and the comprehension guestions in these books were classifred in terms of their context. The findings revealed that the available course books which are used in schools do not meet the needs of the students and the aim and objectives of the education program for secondary schools. During the classification of the guestions in these three course books, it has been observed that 53.4% of the guestions are simple and depend on memorization. However, the percentage of the concept guestions is 24%. On the other hand, the percentage of guestions in terms of cognitive characteristics is not more than 5%. The guestions which are related to memorization have 77,4 % percent. The guestions about intertextuality which are useful for cognitive abilities are not available in these course books. The percentage of the guestions about identification and listing are 36,2 % and 14.6 % respectively and these results display similarities to the previousIV classifications. The guestions which are prepared and used in these course books are mainly essay type guestions.