Ankara ili liselerinde biyoloji dersi öğretiminde laboratuvar uygulamalarının yeterlikleri

Abstract

ÖZET Bu araştırma, 2002-2003 eğitim öğretim yılında, genel liselerde biyoloji dersi öğretiminde laboratuvar uygulamalarının yeterli olup olmadığım öğretmen ve öğrenci görüşleri doğrultusunda tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, Ankara ili Altındağ ve Çankaya merkez ilçelerindeki biyoloji laboratuvarı bulunan genel (klasik) liselerde görev yapan 25 biyoloji öğretmeni ve biyoloji dersini alan 400 öğrenciyle anket yapılarak gerçekleştirilmiştir, öğretmenlere ve öğrencilere uygulanan anket sonucunda toplanan bilgiler, SPSS Windows Paket Programında analiz edilmiştir, öğretmen ve öğrencilerin kişisel bilgileri, laboratuvar uygulamalarım etkileyen faktörlerden araç gereçlerin laboratuvarda bulunma düzeyleri, laboratuvarın fiziki ortam yeterlikleri, laboratuvardaki araç gereçleri kullanma düzeyleri (f) ve yüzde (%) ile hesaplanmıştır. Öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre laboratuvar uygulamalarında yeterlik düzeylerinin tespitinde aritmetik ortalama (X) ve standart sapma (Ss) hesaplanmıştır. Öğretmen ve öğrenci görüşleri arasında anlamlı farklılıklar olup olmadığım belirlemek için `t` testi yapılmış ve 0,05 manidarlık düzeyinde test edilmiştir. Araştırma dört bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde biyolojinin önemi ve ortaöğretimdeki yeri, biyoloji eğitiminin amaçlan, biyoloji öğretimi, biyoloji öğretiminde kullanılan araç gereçler ve öğretim yöntem teknikleri, biyoloji öğretiminde laboratuvar yöntemi ve önemi, günümüz eğitim sisteminde biyoloji dersi laboratuvar uygulamaları üzerinde durulmuştur. Araştırmanın ikinci bölümünde yönteme yer verilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde öğretmenlerin ve öğrencilerin kişisel bilgilerine, laboratuvar uygulamaları ile ilgili yeterliklerin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre farklılık gösterip göstermediğine ilişkin bulgulara, laboratuvar uygulamalarının yeterliklerini etkileyen faktörlerin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre farklılık gösterip göstermediğine ilişkin bulgulara, öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre laboratuvardaki araç gereçleri kullanma durumuna ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Bulgularda laboratuvarı kullanma sıklığı, laboratuvarda öğrencilerin11 deney düzeneği hazırlama durumları, eksilen ve kınlan araç gereçlerin temini sorularında öğretmen ve öğrenci görüşleri arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Ayrıca bulgularda laboratuvarın fiziki şartlarının, laboratuvardaki araç gereçlerin sayıca ve nitelikçe bulunma düzeylerinin tam olarak istenen bir seviyede olmadığı tespit edilmiştir. Son bölümde ise bulgular ışığında ulaşılan sonuçlara ve laboratuvar uygulamaları ile ilgili yeterliklerin arttırılmasına yönelik önerilere yer verilmiştir. Sonuçlarda: öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre, biyoloji dersi laboratuvar uygulamaları yeterlikleri ve yeterlikleri etkileyen faktörlerin genelde `az yeterli` anlamına gelen kısmen yeterli seviyesinde olduğu görülmüştür. Laboratuvarların donanımı ve fiziki şartları ile ilgili olarak da, laboratuvarların yaklaşık tamamında kimyasal maddeler, fabrika yapısı basit araçlar, fabrika yapısı karmaşık araçlar, modeller-maketlerin bulunduğu fakat yaklaşık yansında tepegözün ve beşte dördü civarında da işitsel araçların bulunmadığı tespit edilmiştir. Laboratuvarda kullanımı en fazla olan aracın fabrika yapısı karmaşık araçlar, kullanımı en az olanın ise işitsel araçlar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Ayrıca öğretmenlerin konuyla ilgili hizmet içi eğitim kurslarına teşvik edilmesi, kullanımı, temin edilmesi kolay ve maliyeti düşük araç gereçlerin öğrencilerle birlikte yapılması, biyoloji dersi eğitim programlan ve biyoloji ders saatlerinin laboratuvar uygulamaları yapılmasına uygun olacak şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmiştir.

Ill ABSTRACT This study was carried out in 2002-2003 academic year in order to determine whether laboratory practice in biology courses in general high schools was sufficient based upon the opinions of the teachers and the students. The study was performed on 25 biology teachers and 400 students working in the high school equipped with biology laboratories in Altındağ and Çankaya districts of Ankara by the use of survey forms. The data compiled from the students and teachers were analyzed using SPSS Windows soft ware. The factors such as the personal data of the students and the teachers, the availability of the necessary equipment, the sufficiency of the physical environment of the laboratory and the use of the equipment available in the laboratory were determined by frequency and % levels. The sufficiency of the teachers and the students in laboratory practice was evaluated by the use of arithmetic mean and standart deviation (Ss). The fact that whether there were significant variations in the opinions of the theachers and the students the data were subjected to `t` test and the differences was determined at 0,05 significanse level. The study is composed of four parts. The first part was emphasizing the importance of biology and its place in secondary education, the aims biology education, teaching biology, the equipment used in teaching biology, teaching methodology, laboratory practice and its importance in biology and current applications of laboratory practice in biology education. The second part of the study is related with the methodology. The third part of the study dwells upon the data related to the personal knowledge of the teachers and the students, whether the opinions related to the adequacy of the laboratory practice and the factors which effect the use of laboratory practice differ in the opinions of the teachers and the student and the use of the equipment available in the laboratory. The data showed significant differences between the opinions of the teachers and the opinions as regards to the frequency of the use of the laboratories, experimental set up by the students and supply of theIV broken material in the laboratory. It was also found that the physical conditions of the laboratories, and quantitative and qualitative availability of the equipment were not at the desired levels. The final part contains the conclusions reached as a result of the data compiled from the schools and proposals related with the elimination of the insufficienves in the, laboratory practice. The factors which effect the laboratory practices in schools were found to be `partly adequate`. The laboratories investigated were observed to contain chemicals, basic and complicated factory made equipment and models. However nearly half of the laboratories lacked in overhead projector and four filth of the laboratories did no have and audio visual tools. The most and the least frequently emplayed equipments in laboratory practices are factory made complicated tools and audio visual apparatus respectively. It was recommended that the teachers should be urged to take in service courses, joint construction of basic and low cost equipment and rearrangement of the biology programs and hours to facilitate the laboratory practice.